Eerder deze maand overleed Marga Minco. Aanleiding voor mij om Het bittere kruid te lezen. Nee, niet her-lezen, want om een of andere reden was ik daar nooit toe gekomen, al staat het boekje al jarenlang in de boekenkast, en heb je het in een stief uurtje uit (vandaar dat het zo populair was op menige leeslijst op de middelbare school).
Ik las het samen met het recent verschenen Als je naar dit lied luistert, van Lola Lafon. Deze Franse auteur verbleef in 2021 een nacht in Het Achterhuis van Anne Frank, in het kader van een kunstproject (Ma nuit au musée). Ze schreef er een aangrijpend boekje over waarin ze haar eigen (joodse) familiegeschiedenis verwerkt, haar jeugd in Roemenië en lijnen trekt naar de actualiteit van de wereld van vandaag. Het volgende citaat trof me:
“‘We kunnen niet zeggen dat we het niet wisten’: de zin is een slogan, achterhaald door de informatiestroom die ons overspoelt. We weten het. We zagen de beelden van alle bloedbaden, we waren getuige van alle conflicten, als in een voorstelling.
We kunnen niet zeggen dat we het niet wisten; we kunnen zeggen dat we ons geen raad wisten met wat we wisten. We kunnen zeggen welke machteloosheid ons bevangt, ons verplettert, hoe meer je weet, hoe minder je vermag. Dat waar we getuige van zijn is als een vraag aan ons. We kunnen besluiten die vraag te negeren.
Ik heb niets gedaan, roepen kinderen die ten onrechte worden beschuldigd. Ik heb niets gedaan, weten volwassenen die doorlopen” ( pp. 58-59).
No Comments