Vredesweek

De schrijfster Chaja Polak werd onlangs geïnterviewd in de serie De Tien Geboden in Trouw.
Daarin haalde zij een overlevende van Auschwitz aan, Marian Turski, die een paar jaar geleden bij de 75-jarige herdenking van de bevrijding van Auschwitz pleitte voor de invoering van een elfde gebod: gij zult niet onverschillig zijn.

Toespraak bij de opening van de foto-expositie in binnenstad Assen tgv Vredesweek 2023

Ik citeer Polak:  “Onverschilligheid is het ergst. Oorlogen worden niet gevoerd door alleen een handjevol schurken. Als niet al die miljoenen mensen in Europa op één of andere manier aan de Holocaust hadden meegewerkt of weggekeken zouden Hitler en zijn trawanten nooit in hun opzet een heel volk te vernietigen voor een groot deel zijn geslaagd.” Einde citaat.

Ik neem aan dat u enigszins bekend bent met de tien geboden.
Daar hebben we onze handen al meer dan vol aan, zou ik zeggen.
Toch moet er misschien dat elfde bij: Gij zult niet onverschillig zijn.
Of:… misschien is dat wel de samenvatting van al die tien andere?

Vandaag begint de Vredesweek. Een initiatief van diverse vredesorganisaties, dat ieder jaar in de derde week van september plaatsvindt.

Als Platform levensbeschouwelijke organisaties doen we daar in Assen ook aan mee. We zijn, zoals de naam al doet vermoeden, een verzameling van diverse levensbeschouwelijke groeperingen, kerkgenootschappen, moskeeën, organisaties als het Humanistisch verbond en de vrijmetselaarsloge. Met een bepaalde regelmaat ontmoeten we elkaar. Daarnaast proberen we op gezette tijden ons te manifesteren in de samenleving, om te laten zien dat we ondanks verschillen toch samen op kunnen trekken in het zoeken van het goede voor onze stad en haar bewoners.

In het Platform werd het idee voor de foto-expositie geboren. We hebben  een mooie verzameling van gerenommeerde fotografen, in Assen woonachtig, werkzaam of uit Assen afkomstig, bereid gevonden om geheel belangeloos een foto uit hun archief ter beschikking te stellen, om in de komende Vredesweek in de stad te exposeren.

De vraag was, zoek een foto die past bij het brede thema Vrede.
We hebben de fotografen de artistieke vrijheid gelaten om daar zelf een invulling aan te geven.

Het achterliggende idee is om de foto’s op zo’n manier te exposeren, via winkeletalages, dat het publiek er op een laagdrempelige manier mee wordt geconfronteerd. Je hoeft er niet voor naar een expositieruimte, nee, de foto’s kom je tegen in de stad, als je misschien nietsvermoedend aan het winkelen bent, of met hele andere dingen bezig.
We hopen dat veel mensen daardoor even stilstaan, letterlijk en figuurlijk, bij het belangrijke thema Vrede.

En dan ben ik terug bij waar ik mee begon: Gij zult niet onverschillig zijn.

Want onverschilligheid is het ergste, zegt Polak.
Niet het grote kwaad, of de grote boosdoeners, die herken je wel. De tegenstander die je gemakkelijk demoniseren kunt. De schurken die je aan kunt wijzen.
Maar aanwijzen is ook vaak, van je afwijzen. Dat is wel zo comfortabel. Het zijn immers altijd de anderen…

De onverschilligheid, dat is het kleine kwaad dat langzaam binnensluipt en als je niet oppast, bezit van je neemt. Het is het schouderophalend voorbijgaan, het achteloze gebaar waarmee we aan allerlei vormen van onrecht en geweld voorbij lopen, of er om heen lopen…. Ik herken het bij me zelf.
Het zoveelste bericht over migranten die verdrinken op zee.
Je leest het niet meer, of vluchtig, je bladert door. Of zapt verder.

Soms is er een foto, zoals toen een paar jaar geleden, van het Syrische jongetje Alan die verdronk en aanspoelde op een strand in Turkije in 2015 alweer (dat moest ik opzoeken).
De wereld was in schok. Voor even.

In juli van dit jaar was er de foto van een moeder en haar kind, dood aangetroffen in de woestijn van Tunesië waar ze zonder eten en drinken waren achtergelaten. De pijnlijke illustratie bij de zgn. Tunesiëdeal, waarvan onze demissionaire minister-president onlangs verklaarde dat die niet had gebracht waar hij op had gehoopt.

Ik moet mijn uiterste best doen om niet al te cynisch te zijn. Maar betrek het ook op mijzelf.

Het bombardement aan dagelijkse berichten, máákt je ook murw.
De voortdurende blootstelling aan verschrikkelijke beelden, van geweld en de gevolgen van geweld, van oorlog, onderdrukking, repressie – het kan moedeloos maken. Bij alle andere problemen waarmee de wereld worstelt; bij wat er soms in je eigen directe omgeving gebeurt.

En toch, …onverschilligheid is het ergste. Het elfde gebod? Of het eerste

Als wij wegkijken, als we het normaal gaan vinden, als het ons niet meer raakt, als ons vermogen afstompt om verontwaardigd te worden, om op te staan, te protesteren, om iets wat dan ook te doen, onze stem te verheffen…
Als wij niet onze menselijkheid willen kwijtspelen, dan moeten we elkaar blijven voeden en stimuleren…

Ik hoop dat de foto’s hun expressieve kracht tonen, dat het publiek, de gewone mensen in de straten van onze stad, geraakt worden. Dat we met elkaar, voorbij komen aan de onverschilligheid, en dat we waar we kunnen de vrede bevorderen..