Na een korte vakantie, mag ik zondag weer.
Een dominee leeft van zondag tot zondag, iedere week weer met de geopende Schrift, die er om vraagt uitgelegd te worden. Tenminste, dat houden wij ons zelf voor. Maar is dat ook zo?
In mijn vakantie las ik o.a. een boek over Franz Overbeck, een 19e eeuwse theoloog tegen wil en dank. Hij voelde een hele leven lang ongemak bij de theologie en bij de kerk, wat hem niet verhinderde een carrière als theologisch hoogleraar te maken. Zijn vakgebied was de vroege kerkgeschiedenis. In de aanvang was het christelijke geloof een vitale kracht, maar toen de kerk staatsgodsdienst werd, was het daarmee gedaan, is één van zijn centrale stellingen. Zijn leven lang maakte hij aantekeningen in een soort theologisch dagboek (Kirchenlexikon) die meer dan honderd jaar na zijn dood nu worden verzameld en uitgegeven. Uit één van die aantekeningen, de volgende passage:
“Het grootste ongeluk dat een tekst kan overkomen is te worden uitgelegd. En hoe ijveriger men zich daarop toelegt, des te groter het ongeluk. Dan kan de tekst er zeker van zijn dat zij wordt losgerukt van haar moedergrond en om het leven gebracht (…) Met exegese kan men zich eerlijk gezegd alleen maar van een tekst bevrijden, hem geen eer bewijzen. Vraag het maar aan de tekst zelf waaraan het geluk ten deel is gevallen de glorierijke glans van een exegese over zich uitgespreid te krijgen, vooral de heilige teksten dus. Om goede redenen is het moeilijk antwoord te krijgen, want de gevraagde is in het graf van de ondergane huldigingen allang met stomheid geslagen”.
Is het plichtsbesef of koppigheid, dat ik deze week toch een preek heb geschreven?
Gelukkig was die af, toen ik bij een andere 19e-eeuwer de volgende, al even prikkelende en pijnlijke notitie las:
“Wie je ook bent, neem het Nieuwe Testament, werp alle commentaar, alle menselijke leerstellingen en geloofsbelijdenissen eens aan de kant, neem het Nieuwe Testament, lees het – en zeg me eens: is dat, wat hier geleerd wordt, wel iets voor kinderen? Durf je dit aan een kind te vertellen? Wij bereiden eigenlijk zelf iets toe, dat we dan christendom noemen, dat wil zeggen wij distilleren alle mildheid uit het Nieuwe Testament en laten de gestrengheid buiten beschouwing. En die mildheid noemen wij christendom en wij bieden haar aan het kind aan” (Uit de dagboeken van Kierkegaard).
Je kunt eigenlijk alleen maar preken, met een slecht geweten.
No Comments