Dat vraagt de visboer steevast, als ik er een broodje haring bestel. Uitje erbij?
Onlangs las ik de biografie van Frère Roger, de stichter van de oecumenische gemeenschap van Taizé. Daarin struikelde ik over de volgende passage:
“Op het moment dat er een verandering moet worden doorgevoerd, werkt niets stagnerender dan terug te blikken met het risico stil te blijven staan. Frère Roger wijst in dit verband naar de Hebreeën in de woestenij, die verlangden naar de uien van Egypte” (p. 291).
Uien van Egypte?? De uitdrukking is ‘de vleespotten van Egypte’ en zo komt het ook in de Bijbel voor, als het volk bij Mozes en Aäron klaagt: ‘Had de Heer ons maar laten sterven in Egypte. Daar waren de vleespotten tenminste gevuld en hadden we volop brood te eten (Exodus 16: 3). Waar komen die uien vandaan?
Ik besluit een mailtje te sturen naar de vertaalster. Die antwoordt mij vriendelijk met de verwijzing naar de Exodustekst en stelt dat “de uien klaarblijkelijk ook in de vleespotten zaten”.
Nou ja, ik weet wel wat er in Exodus staat, maar daar is geen sprake van uien… Dat laat ik haar enigszins hautain weten. Wie is hier de theoloog?
Ze komt er op terug, er staat toch echt in het Franse origineel ‘les oignons d’Egypte’ en dat is volgens haar de gebruikelijke uitdrukking voor iets betreuren dat geweest is.
Vertalen is verraden, en iedere taal heeft zijn eigen (eigen)aardigheden, zullen we maar zeggen.
Maar het laat me nog niet los (wat een weelde dat je je over dit soort onbenulligheden druk kunt maken…). Als ik de Franse uitdrukking google, ontdek ik tot mijn schaamte, dat er wel degelijk verwezen wordt naar de Bijbel, maar dan naar de paralleltekst in Numeri: “.. en ook de Israëlieten begonnen weer te klagen. ‘Hadden we maar vlees te eten!’, zeiden ze. ‘We verlangen terug naar de vis die we in Egypte volop te eten hadden, naar de komkommers en watermeloenen, de prei, uien en knoflook.’” (Numeri 11: 4 – 5).
Enigszins beschaamd excuseer ik me bij de vertaalster voor mijn arrogantie. Blijk ik de Bijbel toch minder goed te kennen dan ik deed voorkomen.
Ondertussen blijft het curieus, dat de Fransen de uitdrukking ontlenen aan de tekst uit Numeri, terwijl het Nederlands het uit de Exodustekst haalt. Misschien spreekt de uitbundige culinaire opsomming in Numeri de Fransen meer aan? Zou goed kunnen. Maar waarom dan die uien, en niet bijvoorbeeld de knoflook?
Is er iemand die daar het antwoord op weet…
7 Comments
Hahaha, wat een leuk verhaal Bert. Weer wat geleerd! Misschien dat ik t een keertje gebruik voor een stukje in ’t kerkblad? Met verwijzing naar jou? Mag wel toch?
Uiteraard…
Wat een grappige uitleg!
Leuk Bert.
Dag Bert, ik snap die uitvoerige culinaire beschrijving van de Fransen heel goed!
Spreekt toch veel meer tot de verbeelding dan vleespotten, brrrr… VLEESPOTTEN!Echt iets voor Hollandse calvinisten om daar mee “in zee” te gaan
Ik kende deze anekdote natuurlijk al min of meer, in mijn hoedanigheid van ‘de vertaler’, maar je hebt het mooi beschreven! Ik denk eigenlijk dat het zo zit: de Franse auteur citeert Frère Roger die de uitdrukking ‘les oignons d’Égypte’ gebruikt en zij verklaart deze uitdrukking met een verwijzing naar de Exodustekst, maar had hier beter naar Numeri kunnen verwijzen, want in de Franstalige Exodustekst wordt ook alleen over pannen met vlees gesproken.
Ach, Bert, als je in Kampen hebt gestudeerd maak je je natuurlijk een beetje drukker over uien dan niet-in-Kampen-onderwezenen.
Overigens, ik heb ooit een ‘kenner’ horen zeggen dat als je een uitje bij je haring doet, je geen echte haringeter bent. En inderdaad, sindsdien smaakt een haring zonder mij lekkerder…
Ach, vleespotten en hutspotten. Ik zie de verbinding wel.