Boeken

Timothy Radcliffe, Leven in volheid

In 2016 werd Timothy Radcliffe, voormalig generaal overste van de Dominicaner orde, getroffen door kanker. In de periode dat hij daarvan revalideerde, schreef hij een boek over de christelijke verbeelding, een onderwerp dat hem al langer bezig hield. Het is nu in Nederlandse vertaling uitgekomen onder de titel Leven in volheid (oorspronkelijk Alive in God), waarmee de lading van het boek goed wordt gedekt.

Radcliffe deelt overvloedig van zijn fascinatie voor tal van schrijvers, dichters, denkers en theologen, vaak van zijn eigen Dominicaner orde. Hij presenteert zijn boek als een onderzoek naar de mogelijkheden van het christelijk geloof om een hedendaagse generatie aan te spreken.
Volgens Radcliffe is het daarvoor essentieel om verbeeldingskracht te ontwikkelen. Moderne mensen hebben de neiging om alles eendimensionaal te benaderen, te reduceren en te simplificeren. We zijn als kippen zonder vleugels – de uitdrukking is van schrijfster Flannery O’Connor – zonder verbeelding en zonder besef van het transcendente. Het is een beeld waar Radcliffe een paar maal op teruggrijpt. Het is nodig om onze geest te bevrijden van de trivialisering van de hedendaagse cultuur.
Een tweede uitgangspunt is het diepe besef dat geloof niet gaat over buitenissige eigenaardigheden, maar ‘een bevrijdende werking heeft in de alledaagse worstelingen van onze menselijkheid’. Dit inzicht hielp Radcliffe indertijd zelf om zijn roeping te aanvaarden. Toen hij zich meldde voor het noviciaat, werd hij van de trein gehaald “door twee sjofel geklede heren, de novicemeester en zijn assistent, die me gelijk meenamen naar de pub. Hun menselijkheid en hun vrijheid spraken me aan. We konden het overal over hebben, geen enkel onderwerp was taboe (…) De volgende dag vertelde een van hen hoe de sacramenten de alledaagse drama’s van het leven zegenen: geboorte en dood, eten en drinken, seks. Gods genade heeft een bevrijdende werking in de alledaagse worstelingen van onze menselijkheid” (pp. 24 – 25). Zo zie je maar, hoe eerste indrukken levensbepalend kunnen zijn.

Geloof bloeit dus op verbeeldingskracht en gaat over het gewone leven. Dat zijn de twee pijlers van zijn boek, waarmee hij ook een geïnteresseerd publiek van buitenstaanders hoopt te bereiken, want: “Het is een intuïtie die wordt gedeeld door heel veel mensen die ultieme vragen blijven stellen en hun leven proberen te begrijpen, ook los van religieuze overtuigingen”. Tegelijk bieden deze mensen ‘van buiten’ de gelovigen de gelegenheid om hun eigen geloof beter te begrijpen, door het nadrukkelijke te verbinden met hun eigen dagelijkse bestaan: ”Mensen die niet geloven kunnen christenen helpen om te begrijpen wat de oproep om te leven betekent en hoe we eraan gehoorzamen, in de ondoorzichtige en rommelige omstandigheden van het dagelijks leven” (p. 36).

De lat ligt dus hoog. Het is de vraag of Radcliffe’s boek die zelf gestelde ambitie bereikt.
Hij begint, na de inleidende plaatsbepaling zoals boven geschetst, met een aantal vlot geschreven hoofdstukken waarin we als het ware met de eerste leerlingen met Jezus optrekken en met hem het ‘gevaarlijke avontuur van het leven’ aangaan. Jezus ontpopt zich als een mens met genezende krachten, die de demonische krachten van het nihilisme bestrijdt, en zijn leerlingen leert om volwassen te worden, dat wil zeggen, om zonder angst te leven, tot bloei te komen en ruimte te geven aan een nieuwe generatie van jongeren. Om dat te illustreren gebruikt hij de bekende gelijkenis van de verloren zoon, waarin de vader de jongste zoon uiteindelijk onvoorwaardelijk vergeeft. Jezus zelf is het die met zijn dood deze vergeving teweeg zal brengen, is de boodschap die gaandeweg aan de leerlingen wordt onthuld. Het vormt het hart van Radcliffe’s boek: “In dit boek gaat het me om de christelijke verbeelding, waarin de vergeving van zonden centraal staat (…) Spreken over zonde onthult de oneindigheid van de liefde waartoe we worden geroepen, een liefde die buiten ons normale bereik ligt, maar die ons vrijelijk wordt gegeven. Onze harten worden geopend voor de uitnodiging van Jezus om te delen in het leven van God zelf” (p. 131).

Het tweede deel van het boek zoomt in op het onderwijs van Jezus. Radcliffe thematiseert dat rond woorden als ‘vriendschap’, ‘geweldloosheid’, ‘thuis zijn’. Steeds verkent hij verschillende aspecten van Jezus’ leer, maar hij doet dat beslist niet op een dogmatische manier. Door heel het boek heen wemelt het van de citaten en soms zeer grappige anekdotes die zijn boodschap verhelderen, op smaak gebracht met een flinke dosis poëzie. Het maakt het lezen tot een aangename en stimulerende aangelegenheid, waarbij het nauwelijks stoort dat hij zijn zelf gekozen opzet gaandeweg steeds meer loslaat.

In het derde en laatste deel volgen nog hoofdstukken over het spirituele leven, de lichamelijkheid (met een mooie parafrase van een genezingsverhaal uit Handelingen 3), de sacramentele verbeelding en de kracht van de liturgie. Allemaal vol wijze inzichten, die echter ook heel goed op zichzelf gelezen en gewaardeerd kunnen worden.
In dit deel wordt het meest de persoonlijke betrokkenheid van de dominicaner broeder die Radcliffe vooral is, voelbaar. Hij beschrijft in feite zijn eigen manier van leven.
Ervaringen die hij bij zijn vele reizen als orde overste heeft gemaakt, klinken door en maken het lezen van Leven in volheid  tot een verrijkende ervaring. Bij dat alles speelt de onderkoelde Britse humor voortdurend mee, vanaf de pub waar hij zijn eerste ontmoeting met de dominicanen beleefde, tot aan priester Michael waar Radcliffe over vertelt. Deze was zo weinig gehecht aan persoonlijk bezit, dat hij altijd de voordeur openliet. “Dieven namen mee wat ze maar wilden en hij hield ze niet tegen. Op een dag trof Michael een dief in zijn kantoor, die bezig was zijn geld te stelen. Hij liet het hem meenemen, maar bood de man eerst nog een kop thee aan” (p. 251). Dat kan alleen in Engeland. En in de boeken van Timothy Radcliffe!

Timothy Radcliffe, Leven in volheid. Een christelijke verbeelding, Uitgeverij Skandalon Middelburg 2021, 392 pag., € 29,95

Previous Post Next Post

No Comments

Leave a Reply