Overdenking

Onbereikbaar dichtbij (Exodus 23: 1 -19)

Het lied van Mozes van Stef Bos, gaat over de Mozes die aan het einde van zijn lange reis is gekomen. Zoals bekend, mag hij zelf het beloofde land niet in. Vanaf de top van de berg Nebo wordt hem een blik op het land gegund.

En nu sta ik hier
Op een grens in de tijd   
Dit is het eindpunt
De reis is voorbij
En daar aan de overkant
Ligt het beloofde land
En het is
Onbereikbaar
Dichtbij

Wij hebben in de afgelopen weken Mozes gevolgd. Vanaf zijn geboorte, de wonderlijke redding in het mandje op het water van de Nijl, tot aan zijn roeping als herder bij de brandende doornstruik. Zijn tienvoudige boodschap aan de Farao, Laat mijn volk gaan. Mozes die het volk leidt bij de bevrijding uit Egypte en die voorop gaat in de tocht door de woestijn. Het is Mozes die de berg opgaat om de Tien Geboden van de Heer zelf te ontvangen om aan het volk door te geven, en al die andere wetten en regels, waarvan we vandaag een paar gehoord hebben.

Als je het geheel van zijn leven overziet, dan is dat op zichzelf al een wonderlijk verhaal. Als je het verhaal van Exodus achter elkaar door zou lezen, dan wordt het nog wonderlijker. Grootse momenten worden soms in een paar zinnen afgedaan. Daarnaast worden er hoofdstukken lang allerlei regels en voorschriften gegeven, verderop over de bouw van de tabernakel, die voor ons gevoel belachelijk gedetailleerd zijn, en ook nog eens gedateerd, zoals de lezing van vandaag.
‘Je mag een geitenbokje niet koken in de melk van zijn moeder’. Moeten wij ons serieus met dit soort teksten bezighouden?

Nou, niks moet, en niet alles wat we vanmorgen hoorden is even relevant. Het is duidelijk dat dit oude teksten zijn, uit een andere tijd. Dat van dat geitenbokje, heeft ook een achtergrond. Het gaat hier om een oud ritueel in de religies van de buurvolken van Israël, waarmee een moedergodin werd vereerd. Israël mag zich niet met dergelijke praktijken inlaten, is dus de achtergrond. Het gebod wordt twee maal herhaald, dus het is nogal belangrijk. Zoals er veel meer geboden zijn, die precies daar over gaan. ‘Vereer naast mij geen andere goden / Gij zult geen andere goden voor mijn aangezicht hebben’ – het eerste van de tien geboden. Vanmorgen horen we: Houd je verre van alles waarvoor ik jullie heb gewaarschuwd. Roep geen andere goden aan, laat hun naam niet over je lippen komen.
Je mag een geitenbokje niet in de melk van zijn moeder koken, je mag dus niet meedoen aan dergelijke ‘heidense’ rituelen.

Je kunt natuurlijk zeggen, dat geldt niet meer voor ons, en wat die feesten betreft, en die offers, dat is voor Joden misschien van belang en zelfs dat van die offers niet meer. Wat moeten wij daarmee? Ja, als het gaat over een eerlijke rechtszaak of over het opkomen voor vreemdelingen, ja daar kunnen we wél wat mee…
Dat is natuurlijk even willekeurig. Cherry picking.

Mozes geeft het volk de Tien Geboden, en daar komen nog heel wat regeltjes en voorschriften achteraan. Iemand zei: dat zijn de kleine lettertjes…
En zoals het spreekwoord zegt, in het detail schuilt de duivel. Dan wordt het pas ingewikkeld. De grote lijnen, dat is wel duidelijk, maar in de details zitten de moeilijkheden.
Voor de vrome Joden zijn al die 613 ge- en verboden van belang. In het Jodendom gaat het niet om wat je gelooft, maar om wat je doet, hoe je leeft.

De filosofe Hannah Arendt vertelde vlak voor haar dood een jeugdherinnering hoe ze als kind tegen de rabbi zei: ‘Weet u, ik ben mijn geloof kwijt’. En de rabbijn antwoordde: “Maar wie vraagt u om te geloven?” Dat is karakteristiek, want waar het om gaat is niet het geloof, maar het ‘doen’, de gehoorzaamheid (bron: France Guwy, De ander in ons, p.45).

Wat telt zijn je daden, hoe je leeft, met zorg en aandacht voor wat rechtvaardig is. Dat gaat eindeloos door, want het leven stelt je telkens weer voor nieuwe vragen, uitdagingen, keuzes en zo voort. Daarom worden die oude, gedateerde geboden, opnieuw geïnterpreteerd, uitgelegd, toegepast, bediscussieerd en zo voort. Gods gebod is altijd actueel, omdat het altijd klinkt in jouw situatie, en een appel doet op jouw verantwoordelijkheid.
Wat je gelooft, vindt Hij niet zo interessant. Wat je doet, hoe je leeft, daar gaat het om…

Goed, dat is Joods gedacht. Maar wij zijn toch christenen?
Mozes geeft het volk de Tien Geboden en alle 613 voorschriften er bij. Jezus brengt het terug tot twee: God liefhebben boven alles uit, en de naaste als je zelf.
Dat zei trouwens een andere rabbi in zijn tijd ook al.
En dan daarbij Jezus zegt ook over de Wet, dat hij niet gekomen is om die af te schaffen, maar tot vervulling te brengen, en dat elke klein lettertje, het kleinste detail, jota en tittel, van belang zijn (Mat. 5: 17 – 18). Jezus blijft Joods tot in zijn vezels.

Wij leven zonder Mozes en zonder Jezus. Op deze zondag tussen hemelvaart en Pinksteren wordt dat laatste extra gevoeld.
Onbereikbaar. Gestalten van het verleden.
Maar tegelijk dichtbij. In de woorden van de Wet, in de kracht van de Geest, die elke dag nieuw zijn en ons een weg wijzen door de woestijn.
Net als Mozes, zien we het beloofde land altijd tenminste één stap voor ons uit. Onbereikbaar en dichtbij tegelijk
Dat is het leven, dat is het geloof, zelf. We zijn altijd op weg, als pelgrims door de tijd.

Een laatste opmerking.
In de regels uit de tekst van vandaag, wordt duidelijk dat het hier gaat om voorschriften die van toepassing zijn voor als het volk al in het beloofde land woont. Het gaat immers om een verdwaald rund, of over een ezel die onder zijn last bezwijkt, het gaat om oogstfeesten, over gastarbeiders (slaven en vreemdelingen die voor je werken – vers 12). Is dat niet wonderlijk?
Een leerling vroeg, waarom heeft de Eeuwige de tien geboden en alle regels gegeven aan het volk, toen het nog in de woestijn was, op een berg ver buiten het land Israël, en waarom niet pas in het beloofde land zelf?
De wijze rabbi antwoordde: Omdat de Eeuwige, gezegend zijn naam, deze woorden niet alleen voor één volk of voor één land bedoelt, maar voor alle mensen.

Previous Post Next Post

1 Comment

  • Reply Hans Zijlstra 24/05/2020 at 10:22

    Mooi gezegd over het joods zijn en blijven van Jezus. Ik lees nu voor e tweede keer Jonathan Sacks Exodus. Majestueus geschreven.

  • Leave a Reply