Jozua – Richteren – Ruth.
De mensen die ooit in hun jeugd de Bijbelboeken in volgorde op moesten dreunen, zullen dit riedeltje herkennen. Het helpt om dat kleine boekje Ruth snel op te zoeken, als je weet waar het staat, maar waarom staat het precies daar?
Dat is omdat in onze Bijbel de boeken min of meer op chronologische volgorde zijn neergezet. Van begin tot eindtijd. En omdat het verhaal van Ruth opent met de mededeling: “in de tijd dat de rechters het volk leidden, brak er een hongersnood uit..” is het dus vlak na het boek van de Rechters / Richteren, terecht gekomen.
Beetje vreemd eigenlijk.
De Joden zelf lezen het verhaal van Ruth op één van hun grote feesten. Op het Wekenfeest in de lente, ons Pinksterfeest, zeg maar. Omdat dat het feest is van de eerste oogst, zeven weken na Pesach / Pasen – en de oogst speelt een belangrijke rol in het verhaal van Ruth. Het begint met hongersnood maar het eindigt op de dorsvloer. Het Wekenfeest is later ook verbonden geraakt met het vieren van de gave van de Wet, de Tora – en ook dat speelt mee in het verhaal. Het loopt uiteindelijk allemaal goed af, mede door de wetten van het volk, die zorgen voor recht en gerechtigheid.
We hebben zo meteen al wat inhoudelijke thema’s benoemd.
Dat is belangrijk om het verhaal te kunnen begrijpen. Los van het feit, dat het natuurlijk ook gewoon een mooi, menselijk, herkenbaar verhaal is. Van mensen met hun verdriet, hun ellende, maar ook van hoop, van liefde die opbloeit en van onvermoede nieuwe kansen, als mensen zich bekommeren om elkaar.
Het is dus veel minder geschiedenis – in de zin van het indelingscriterium waarmee het zijn plaats in de volgorde van onze Bijbel heeft gekregen.
Het is een verhaal, zoals alle Bijbelverhalen, dat geschiedenis maakt. Dat laat zien hoe actueel die oude verhalen telkens weer blijken te zijn. Ook al is het decor gewijzigd, de situatie is direct herkenbaar en van alle tijden:
Mensen op de vlucht.
Door hongersnood gedreven. Of door oorlogsgeweld, zoals vandaag in ons eigen Europa, in Oekraïne. Mensen op de vlucht. Omdat er in eigen land geen toekomst is. Economische vluchtelingen? Wat moet je, als er geen brood is, nota bene in je hometown Betlehem, dat letterlijk brood-huis betekent?
Migratie is van alle tijden.
Nu is dat al een omstreden woord. Want door vluchtelingen migranten te noemen, trek je de discussie in een ander vlak. Let er maar eens op hoe onze politici dat stelselmatig doen. Alsof mensen ervoor kiezen, om huis en haard achter zich te laten. Maar wat heb je te kiezen als jouw stad, jouw woonwijk, wordt gebombardeerd. Migranten? Alsof mensen uit luxe hun moederland verlaten om elders een toekomst voor zichzelf en hun kinderen te zoeken.
Naomi en haar gezin – dit is een vrouwenverhaal – Naomi en man Elimelech en beide zonen Machlon en Kiljon vertrekken noodgedwongen uit Betlehem, met hun schamele bezit in een paar koffers, door de honger gedreven. Ze vinden onderdak in buurland Moab – opvang in de regio. Daar beginnen ze opnieuw. Gelukkig hoeven ze niet in overvolle opvangkampen te bivakkeren, of op straat te slapen. Gelukkig zijn ze niet de dupe van een falend immigratiebeleid, dat bewust mensen probeert af te schrikken, procedures bemoeilijkt of zelfs tegenwerkt. Gelukkig worden ze aan de grens niet opgewacht door een metershoog ondoordringbaar hek, of door grenswachten met honden of knuppels. Gelukkig komen ze niet in Moria terecht, of in ons eigen Moria, Ter Apel, maar belanden ze in Moab, waar, zoals overal in het oosten en van oudsher, een welkomcultuur heerst en gastvrijheid hoog in het vaandel staat.
Tenminste… ik vul maar wat in? Of is dat te gek?
Het verhaal zelf vertelt het niet, maar als je het leest tegen de actuele achtergrond van onze eigen tijd, zijn dit gerechtvaardigde invullingen, dunkt me.
In de vlakte van Moab aangekomen, besluiten ze daar te blijven wonen.
Vader en moeder proberen de taal te leren en hun beide jongens burgeren snel in, ze trouwen met Moabitische vrouwen. Maar tien jaar later is de situatie drastisch gewijzigd. Alle mannen zijn inmiddels dood. De familie bestaat nog uit drie weduwen: Naomi en haar beide schoondochters, Orpa en Ruth.
Ook de hongersnood in Betlehem is voorbij. Naomi had natuurlijk altijd contact gehouden. Het land van herkomst is nooit uit je gedachten. Je blijft ermee verbonden. En nu, nu daar de situatie veranderd is, voelt ze het weer trekken. Zij, met al het bittere verdriet dat haar is overkomen, ze wil terug, terug naar Juda.
‘Wat willen jullie, lieve schoondochters? Mijn vaderland trekt, mijn moedergrond, ik heb besloten om terug te gaan. Maar jullie moeten je vrij voelen, om in je eigen land te blijven. Je bent jong genoeg om weer een goede man te vinden. Je moet zelf maar bepalen waar je toekomst ligt.’
Orpa kiest voor Moab. Voor het vertrouwde.
Maar Ruth kiest om mee te gaan. “Uw volk is mijn volk; uw God is mijn god”. “Zo gingen zij samen verder…”, staat er veel betekenend.
Het heeft iets ontroerends. Die vrouwelijke solidariteit, met elkaar je lot delen. Maar ook, dat zal later blijken, je geloof delen. Uw God is mijn God.
Vooralsnog heeft Naomi er nog niet zoveel fiducie in. Ze klaagt letterlijk: “de Ontzagwekkende heeft mijn lot zeer bitter gemaakt .. de Heer heeft mij met lege handen laten terugkomen … de Ontzagwekkende heeft mij kwaad gedaan”
Het is het slot van het eerste bedrijf. De cliffhanger naar het vervolg – dat komt later in de maand, maar het staat u natuurlijk vrij om alvast door te bladeren …. even zien of ze elkaar ook krijgen.
Nou ja, de meesten zullen het vervolg kennen, al is het in grote lijnen. Je kunt het verhaal eigenlijk ook niet goed verknippen, want dan haal je de centrale boodschap er uit.
Het is goed om te toeven in een land, waar wetten en rechtsregels zorgen dat niemand onnodig verarmt.
Het is goed om te wonen in een land, waar mensen naar elkaar omzien, in hun nood, in hun armoede. Dat land, overal kan het zijn, waarom niet hier, onder ons, hier en nu.
Dat land, waar mensen welkom zijn omdat ze medemensen zijn, en het brood wordt gedeeld, en het leven wordt gevierd.
No Comments