In mei 1948 werd de staat Israël gesticht, nu 75 jaar geleden. Ondanks diverse oorlogen en voortdurende tegenstand is er een bloeiend land opgebouwd. De Palestijnen gedenken echter 75 jaar Nakba (catastrofe). Zij werden met geweld verdreven uit hun eigen land. Tot op vandaag leven veel Palestijnen in bezet gebied of in vluchtelingenkampen, rechteloos en onderdrukt. Twee diametraal verschillende visies op dezelfde werkelijkheid?
In Israël/Palestina gaan twee prominente Belgische auteurs met elkaar in gesprek, om samen hun licht te laten schijnen over dezelfde realiteit, maar vanuit een fundamenteel ander perspectief. Ludo Abicht (1936) zet zich al jaren in om de Palestijnse standpunten te ondersteunen. Hij schreef verschillende boeken over het thema en is goed thuis in de geschiedenis van het conflict. Andrë Gantman (1950) is Joods en steunt het zionisme. Hij is actief in de lokale politiek van Antwerpen en verdiende zijn sporen als jurist en publicist.
Ze voeren het gesprek op beschaafde toon en met respect voor ieders visies. Dat sluit echter in dat ze het ook hartgrondig met elkaar oneens durven zijn.
Het boek is chronologisch opgebouwd. Wat opvalt is, dat het zolang het over de vroege geschiedenis gaat, er vooral consensus is tussen beide heren. Naarmate we dichterbij de actualiteit komen (na zo’n 100 pagina’s) gaat het meer en meer uiteenlopen. Dat begint met de vraag of bij de stichting van de Joodse staat sprake was van ‘etnische zuivering’ van Palestijnen (zo Abicht) of dat zo’n juridische term hier ongepast is (Gantman). Vervolgens blijkt op bijna alle aspecten van het langjarig conflict er verschil van mening te zijn. Als het gaat over de bezetting, de vluchtelingenkampen, het verloop van de diverse vredespogingen, de bouw van de muur (veiligheidshek of apartheidsmuur?) en zo voort. Zelfs over het woord ‘conflict’ kun je twisten, want dat veronderstelt een geding tussen twee gelijkwaardige partijen terwijl hier sprake is van een ongelijke strijd tussen een bezettende macht en zij die daaronder lijden.
Geen wonder dat er na 75 jaar nog steeds geen uitzicht is op een duurzame vrede. En dan hebben we het hier alleen nog maar over een verbale strijd. Op de grond is de werkelijkheid vele malen ernstiger. De recente onlusten illustreren dat op een pijnlijke manier. De politieke realiteit in het Israël anno 2023 maakt dat een oplossing meer dan ooit uit het zicht lijkt.
Dat gaan twee welbespraakte en weldenkende Belgische heren natuurlijk ook niet oplossen. Ook al laten ze aan het einde van hun boek hun licht schijnen over de vraag in welke richting zo’n oplossing gevonden moet worden. Het is zoveel jaar na dato duidelijk dat zowel de Israëlieten als de Palestijnen vast van plan zijn te blijven wonen in de regio. Moet er een volwaardige Palestijnse staat naast Israël komen (de tweestatenoplossing) of een nieuwe staat waarin het bestuur en de macht volledig gedeeld wordt? Het is nodig dat de strijdende partijen rechtstreeks met elkaar gaan onderhandelen. Maar dat is in de huidige situatie haast ondenkbaar. Al leert de politieke geschiedenis dat zelfs het ondenkbare op een goede dag kan gebeuren, waarbij dan altijd verwezen wordt naar de plotselinge val van het IJzeren Gordijn in Europa.
Een grote verdienste van dit boek is dat het de complexe situatie uitvoerig belicht, zowel wat betreft de wordingsgeschiedenis als met betrekking tot de achterliggende factoren. Tegenwoordig spreekt men van ‘twee narratieven’ als het gaat om de verschillende perceptie van hetzelfde fenomeen. Maar ook dat is een versimpeling. Er zijn altijd meerdere perspectieven, afhankelijk van wie je spreekt. Feiten, los van interpretatie en duiding, bestaan er niet. Om een eerlijk en fair gesprek te kunnen voeren is de erkenning daarvan cruciaal. Samen moet gezocht worden naar een werkbare en rechtvaardige oplossing. Abicht en Gantman maken daar op hun eigen manier een begin mee. Maar het is natuurlijk vele malen belangrijker dat dit door direct betrokkenen in de regio zelf wordt opgepakt. Hoezeer Abicht de zaak van de Palestijnen ook is toegedaan, hij is geen Palestijn; terwijl Gantman wel sterke banden heeft met de zionistische beweging, leeft hij niet in Israël/Palestina zelf.
Een eerdere versie van hun ‘gesprek’ verscheen jaren geleden en is nu, volgens de inleiding, aangevuld en geactualiseerd. Hoewel de vorm anders doet vermoeden, lijkt er sprake van een sterk geredigeerd gesprek, maar daar worden we niet verder over ingelicht. Opvallend is dat Abicht meer ‘spreektijd’ krijgt dan Gantman en (daardoor?) ook beter geïnformeerd overkomt.
De heren bestrijken in hun boek een geschiedenis van 75 jaar strijd, inclusief een voorgeschiedenis die vele eeuwen omvat. Geen wonder dat je op detailniveau allerlei kritische kanttekeningen kunt plaatsen. Ook hun ‘mening’ dient betwist te worden.
Als globale inleiding op de ingewikkelde situatie, waardoor velen zich er maar van afwenden en zich er niet in willen verdiepen, is het boek echter een handige hulp. De humane houding van de gesprekspartners zet de toon voor het echte gesprek dat hopelijk ooit tot werkelijke vrede moet leiden. Want wie niet meer met de ander wil praten, heeft de hoop op vrede opgegeven.
Ludo Abicht & André Gantman, Israël/Palestina. Tweespraak over oorzaken en oplossingen, Ertsberg 2023, 254 pag., €24,50
No Comments