Overdenking

Licht van het duister – Kerstnacht

Een paar jaar geleden waren we een weekendje in de Achterhoek. We zaten in een Bed and Breakfast en kwamen met de eigenares in gesprek. Ík begon er niet over, maar we kregen het over de kerk. Daar ging ze eigenlijk nooit naar toe, zei ze, maar ze ging wel ieder jaar om (letterlijk) “de kersttoespraak van de dominee” te beluisteren.

Zoals zij, zullen er vast wel meer zijn. Nu is het dus de tijd voor de ‘kersttoespraak’ van de dominee. En waar zal die dit jaar over gaan? Over vrede op aarde? Of over licht in de duisternis? Over het nieuwgeboren kind dat hoop voor de toekomst belichaamt?
Tja, hoe verzin je het. Het is een gave…

Het aloude kerstverhaal bevat het allemaal. Het zijn de bekende thema’s en toch willen we ze graag horen, tenminste één keer per jaar, in de Kerstnacht.
Is dat omdat vrede in onze dagelijkse wereld vaak ver te zoeken is? Er zijn nog altijd veel te veel plaatsen op de wereld waar gevochten wordt; er zijn nog altijd teveel partijen die letterlijk belang hebben bij oorlog. Oorlog is lucratieve handel, zo cynisch is het. Dan is het toch fijn om tenminste één keer per jaar te geloven in vrede op aarde?

Willen we dat graag horen, die vertederende boodschap van het kind in de kribbe, teken van de volmaakte onschuld, symbool ook van een nieuw begin, omdat we daar zelf naar verlangen?
Er zijn zoveel mensen die het gevoel hebben dat ze vastgelopen zijn; dat hun leven in het slop is geraakt, plannen doorkruist, mogelijkheden beperkt. Wat is het fijn om te kunnen dagdromen van een helemaal nieuw begin, alles anders, al het oude achter je laten, een schone nieuwe bladzijde in je levensboek. Of even niet hoeven denken aan alle zorgen, over klimaatverandering en maatschappijverharding, over geld en goed, maar je gewoon overgeven aan dat verhaal van een onschuldig kind dat nergens van weet.

Willen we dat graag horen, licht in de duisternis. Juist in deze donkere dagen. Het is natuurlijk niet voor niets dat de kerk in deze periode van het jaar het Kerstfeest heeft gepland; op de wisseling van de seizoenen, op de wenteling van het licht, een moment dat al voor het christendom gevierd werd als het feest van de zonnewende.
Ik sprak onlangs iemand die last had van winterdepressies. Te weinig licht, dat meteen een invloed heeft op je gesteldheid. En let op, depressie is niet dat je je even wat minder voelt, een echte depressie is een tunnel zonder licht, dat is een diepe ellende.
Hebben we allemaal niet behoefte aan licht? Letterlijk en figuurlijk, licht dat ons aanstoot in de morgen, licht dat schijnt in de duisternis, midden in de winternacht. Is het daarom dat het Kerstfeest ons zo aanspreekt?Als dat allemaal zo is, of tenminste, als daar een kern van waarheid in zit, dat we verlangen naar vrede op aarde en vrede in ons hart, naar een nieuw begin, een open toekomst, dat we diep verlangen naar licht in de duisternis, dan heb ik goed nieuws voor u: vandaag is voor jullie een redder geboren. Hij is de messias, de gezalfde, de Christus. Hij is de Heer. Dit kind belichaamt het allemaal.
Tja, dat verzin ik niet. Het is een gave…

Maar nu komt er nog wat bij.
Ik zou die al te voor de hand liggende boodschap, die weliswaar de kern is van het Kerstfeest, maar toch, ik zou graag daar nog iets aan toe willen voegen, iets wat het misschien wat diepgang kan verlenen. Het  zit in het motto dat ik dit jaar aan mijn ‘kersttoespraak’ heb gegeven, het staat in uw boekje: Licht VAN het duister.

Het heeft te maken met het volgende:
Kerst is het feest van het Licht. Dat vieren we in allerlei vormen en symbolen van licht, prima, maar we doen vaak alsof het licht tegenover het duister staat; alsof dat twee gescheiden werkelijkheden zijn, letterlijk zwart – wit. We halen het uit elkaar terwijl het in werkelijkheid vaak veel ingewikkelder is, opnieuw letterlijk, in elkaar verstrengeld. Zo is het leven toch ook, zo ben je zelf toch ook, als je eerlijk bent.
Het is niet zwart – wit, het een of het andere, geloof of ongeloof.
En dan bedoel ik niet direct, dat het vooral grijs is, in zoveel tinten, dat misschien ook, maar dat andere is, dat er licht is in de duisternis, zoals er donker is in het licht.
Dat is al een oud spiritueel inzicht, waarvan het misschien de moeite waard is om er nog een paar zinnen over te zeggen. Het is een bijzondere gave om dat te kunnen zien. Het licht van het duister, maar ook de duistere kanten van het licht.

Volmaakt licht bestaat niet. Als het er zou zijn, zou het onze ogen verschroeien.
Vrede op aarde, is een vrome boodschap. Het is waar in deze nacht, zo waar als je maar hebben kunt en tegelijk is het niet waar, en die beide samen, is de uiteindelijke waarheid. Snapt u het nog?
Midden in de ellende van de wereld, midden in het duister, ook in je eigen leven, is er altijd dat perspectief op het licht. Het is er. Niet als een belofte, het licht aan het einde van de tunnel; dat duurt veel te lang en is veel te ver; Niet: na regen komt zonneschijn. Dat is een doekje voor het bloeden, goedkoop optimisme. Zeg dat alsjeblieft nooit tegen iemand in een depressie! Het is niet onwaar, maar het is nog lang niet de waarheid.
Nee, wat bedoeld wordt is, dat het licht er IS, ook in de diepste duisternis is er licht. Dat is het goede nieuws van Kerst. Ook in het donkerste lijden, is er leven en hoop en vertrouwen. Dat is geen zekerheid, geen automatisme, maar een mogelijkheid, en als je dat ervaren kunt, is het een grote zegen.
De nacht licht op als de dag, staat er in de psalmen. Het duister is helder als het licht (Ps139).

Het is van een diepe mystieke betekenis dat het Kind is geboren IN de nacht. Niet aan het einde van de nacht, bij het ochtendgloren, maar IN de nacht. In de diepste duisternis is dit kind het teken van hoop, de belichaming van het licht dat overwint, dat de duisternis (het kwaad) wil grijpen, overwinnen, maar waar het op stuk loopt. Het is nog nooit zo donker geweest of er is ook licht. Niet: het werd weer licht – het was er altijd al. Licht van het duister.
Dat kunnen ervaren, dat aanvaarden, is het geheim van Kerst, is misschien wel het geheim van het christelijk geloof, van het leven zelf. In de diepste kern van ons wezen, op de bodem van onze ziel, ligt dat vermoeden, dat verlangen, die hunkering naar het licht, naar het goede, naar vrede op aarde, naar een nieuw begin, opgeslagen. Het ligt er klaar om wakker geroepen te worden. Om geboren te worden, misschien wel.

Allemaal, een gezegend kerstfeest, AMEN

Previous Post Next Post

1 Comment

  • Reply kees verdouw 26/12/2019 at 08:07

    dank

  • Laat een antwoord achter aan kees verdouw