Kathleen Ferrier, Hoe wij hier ook samen kwamen

Haar moeder is Edmé Vas en haar vader is Johan Ferrier. Beiden onderwijzers in hart en nieren. Beiden ook gezegend met een voorgeslacht waarin de rijke diversiteit van de Surinaamse etniciteiten wordt weerspiegeld.
Kathleen Ferrier vertelt in haar boek, Hoe wij hier ook samen kwamen niet voor niets wie haar vader en haar moeder zijn. Het is de gespreksstarter onder Surinamers, door het typetje Tante Es bekend geworden. Maar het is ook de manier waarop in deze cultuur de verbondenheid wordt gezocht. Ieder mens heeft zijn of haar verhaal, dat onlosmakelijk verbonden is met je verleden, met het nest waaruit je afkomstig bent.

Dit boek is de uitgewerkte versie van haar Anton de Kom-lezing. De Kom kwam in de vorige eeuw in verzet tegen het koloniale bewind van de Nederlanders. Zijn naam was lang onbekend bij het grote publiek, maar inmiddels is hij toegevoegd aan de verbeterde Canon van Nederland. Een weerspiegeling van de groeiende aandacht voor ons dubieuze koloniale – en slavernijverleden. Ferrier wijdt één hoofdstuk aan De Kom. De rest van haar boek zou je kunnen zien als schatplichtig aan zijn geest, als ze haar eigen ervaringen plaatst tegen de achtergrond van actuele thema’s als racisme, migratie, vrijheid en identiteit.

Van huis uit leerde Kathleen Ferrier dat het belangrijk is je in te zetten voor anderen. “Verhalen speelden ook een belangrijke rol bij het overbrengen van die levenshouding. Verhalen leren je je te verplaatsen in de gedachten en redeneringen van andere mensen. Dat leert je de werkelijkheid vanuit een ander perspectief te zien en stimuleren daarmee het empathisch vermogen.”

Het leven heeft Kathleen Ferrier op allerlei plaatsen gebracht. Ze groeide op in Suriname, waar haar vader vanaf 1975 de eerste president was. Na haar huwelijk woonde ze tien jaar lang in Chili en Brazilië , waarna ze naar Nederland kwam. Ze werd voor het CDA lid van de Tweede Kamer. Tussen 2013 en 2018 woonde en werkte ze in Hong Kong. Al die verschillende ervaringen kleuren haar levensvisie.

Haar jaren in de Chileense dictatuur hebben haar geleerd hoe belangrijk en kostbaar democratie is. Maar ook wat de kracht is van verhalen: “In Zuid-Amerika maakte ik kennis met de kracht van verhalen zoals die verteld worden in songteksten en poëzie. Uit dit soort teksten putten mensen de nodige moed om tegen het militaire gezag op te staan. Het militaire gezag, iedere totalitaire staat, is erbij gebaad mensen het zwijgen op te leggen en ervoor te zorgen dat ze geen toegang hebben tot informatie. Censuur, dus (…) Maar in Zuid-Amerika, de wereld van het magisch realisme, lieten mensen zich niet het zwijgen opleggen. Er kwam een enorme creativiteit op gang. Er kwamen verhalen, waarmee men elkaar en zichzelf moed in wilde spreken – net zoals dat ging met de Anansitori’s in de tijd van de slavernij –, en er kwamen gedichten en liedteksten, waarmee men de censuur wist te ontsnappen.”

In Hong Kong maakte ze van dichtbij de eerste protesten mee tegen de groeiende invloed van China op de lokale wetgeving en de beperking van democratische grondrechten. Het maakt haar uiterst kritisch op de rol en invloed van de wereldmacht in opkomst, een gevaarlijke ontwikkeling waar we volgens haar in Europa nog te weinig van doordrongen zijn.

Terug in Nederland was het contrast des te groter. “Het viel ook op hoe vanzelfsprekend iedereen dit alles (democratie, vrijheid, BA) vindt en dat er weinig of geen interesse was voor wat er in Azië gebeurt. Men was vooral naar binnen gericht. De samenleving bleek veranderd, verhard en gepolariseerd. Breuklijnen tussen mensen op het gebied van inkomen, opleiding, religie, etniciteit of woonplek zijn veel dieper geworden. Nederland is een samenleving geworden van bubbels, waarin mensen zich terugtrekken en vooral zien wat er in hun eigen wereldje gebeurt.”

Vandaar dat ze in dit essay een pleidooi voert voor het belang van een meervoudig perspectief, de kracht van diversiteit en het belang van inclusiviteit. Waarden die ze vanuit haar Surinaamse cultuur, haar opvoeding en haar levenservaringen met zichzelf meedraagt. “Ik heb het zelf ervaren als migrant in Nederland, in Latijns-Amerika en in Azië: je leert dat er heel verschillende manieren zijn om te leven, dingen te doen en voor elkaar te krijgen. Door vanuit verschillende perspectieven naar jezelf te kijken, leer je jezelf te relativeren, jezelf niet als centrum van de wereld te zien. (Jezelf niet altijd zo serieus te nemen.).”

Kathleen Ferrier schreef een prettig leesbaar, persoonlijk en actueel essay, dat in kort bestek veel ter overdenking biedt en inderdaad je blik verbreedt. Jezelf hoef je misschien niet altijd serieus te nemen, maar dit boek zeker wel!

Kathleen Ferrier, Hoe wij hier ook samen kwamen, Uitgeverij Balans 2020