Ooit stelde Jaap van der Laan een bundel samen met de ‘mooiste preken sinds de Bergrede’. Enkele preken uit die bundel Van God gesproken (2007) zijn gebruikt in zijn nieuwe uitgave. Nu zijn het preekfragmenten die Van der Laan, die jarenlang aan de universiteit het vak Homiletiek (preekkunde) doceerde, heeft verzameld. Hij doet dat uit een blijvende fascinatie voor (oude) preken. Hij zoekt ze zelf uit, vertaalt en bewerkt ze tot een behapbare lengte. De afgelopen jaren verschenen deze fragmenten in het Maandblad van het Oecumenisch City Pastoraat in zijn woonplaats Nijmegen. Nu zijn ze gebundeld in Juweeltjes van preken. Het laatste (preek)project, volgens de auteur, in het jaar dat hij tachtig wordt.
Het is een mooi cadeau dat hij ons hiermee geeft.
Doordat gekozen is voor fragmenten, en niet voor hele preken, is het toegankelijk voor een breder publiek. Want een hele preek lezen, zeker van de lengte die men er vroeger voor nodig had, kom daar vandaag eens om. Daarvoor is de spanningsboog van de gemiddelde preeklezer veel te kort. Van der Laan levert licht verteerbare hapklare brokken. Al is dat misschien niet zo’n aardig beeld. Beter dan toch maar dat van de juweeltjes, pareltjes die in hun veelkleurigheid een mooi aaneengeregen sieraad vormen.
Op de van hem bekende wijze worden de achtergronden van de preken en de biografische gegevens van de predikers zorgvuldig vermeld. Ook legt Van der Laan verantwoording af van zijn werkwijze. Toch houdt die wat willekeurigs.
Hij heeft over het algemeen gekozen voor gerenommeerde predikers uit het verleden. Dat is logisch omdat daar preken van bewaard zijn gebleven. De preken van een gewone dorpspastoor zijn niet voor de eeuwigheid gemaakt en nergens vastgelegd.
De preektijgers uit de meer orthodoxe hoek – denk aan de ‘oudvaders’ of aan Kohlbrugge – laat Van der Laan echter rechts liggen. Jammer vind ik het verder dat een fameuze preekschrijver als Kierkegaard niet in beeld is gekomen.
Daarnaast zijn er geen eigentijdse preekfragmenten opgenomen. Misschien omdat ze hun waarde nog moeten bewijzen? Toch had dat wat mij betreft prima gekund. Er is een aantal keren een Preekwedstrijd geweest (van het dagblad Trouw), daar zitten vast wel pareltjes tussen.
Wat verder opvalt is dat er slechts één vrouwelijke prediker tussen zit. Nu streeft Van der Laan niet naar representativiteit, maar deze ondervertegenwoordiging is toch eigenlijk niet meer goed verdedigbaar.
Een boek moet je niet beoordelen op wat er niet in staat.
Gelukkig is er veel te genieten. Sprekende fragmenten van Martin Luther King, Paul Tillich en Dietrich Bonhoeffer, om er een paar te noemen, uit beroemd geworden preken. Het zijn teksten die niet direct bepaald worden door exegese van de bijbeltekst, maar vaak een algemeen appellerend karakter hebben. Dat maakt dat ze hun zeggingskracht behouden ook al zijn ze soms eeuwenoud.
Van der Laan ordent zijn zestig preekfragmenten volgens de kring van het liturgische jaar, van kerstkring naar paaskring naar zomer en herfst.
Maar een goede preek is op ieder moment in de tijd te genieten.
Wat blijkt.
Juweeltjes van preken. Preekfragmenten uit twintig eeuwen. Verzameld door Jaap H. van der Laan, Uitgeverij Van Warven Kampen 2025, 178 pag., € 19,95