Herman Koetsveld en Enis Odaci kennen elkaar al meer dan 10 jaar. Dat begon toen ze elkaar ontmoetten rond het initiatief van een aantal Twentse geestelijken die zich roerden tegen de toenmalige filmvertoning Fitna van Geert Wilders. Ze vonden elkaar in de overtuiging dat gesprek en ontmoeting de beste medicijnen zijn tegen vooroordelen en angst, tussen christenen en moslims en andere groepen.
Sindsdien trekken ze samen op, ook letterlijk. Langs scholen, kerken en moskeeën, om hun boodschap te verspreiden, maar vooral door publicaties. Spiegelreis is daarvan de jongste vrucht. Een fraai vormgegeven boekje, met sprekende foto’s, waarin ze verslag doen van hun reis langs acht verschillende geloofsgemeenschappen, vier islamitische en vier christelijk. Ze reizen apart. De dominee (Herman) naar de moslims; de moslim (Enis) naar de christenen. Na afloop wisselen ze hun reiservaringen uit.
Acht geloofsgemeenschappen zijn natuurlijk niet representatief. Toch is het hun gelukt een grote variëteit aan bezoekadressen te realiseren. Overigens rapporteren beiden dat het soms nogal moeite kostte om gemeenschappen te vinden die mee wilden doen. Aan christelijke kant was er soms botte afwijzing; aan moslimkant een grote huiver als duidelijk werd dat het bezoek bedoeld was voor publicatie. Bij acht gemeenschappen werden ze niettemin gastvrij onthaald.
Zo reist Enis van een Benedictijns klooster via een mainstream Protestantse dorpsgemeente naar een Evangelische Migrantenkerk in de stad en zelfs naar een kerk van de Gereformeerde Gemeente. Herman raakt verzeild in een conferentie van de stichting Maruf voor queer moslims, bezoekt een traditionele Turkse Diaynet-moskee maar ook een bijeenkomst van de Soefi Vereniging en is gast van een Ahmaddiya-gemeenschap. Een breed scala aan smaken en dan hebben we het hier alleen nog maar over moslim en christengemeenschappen. De staalkaart van religieus Nederland is nog bonter dan dit.
De bedoeling is natuurlijk om via de spiegel van de ander scherper zicht te krijgen op je eigen geloof en overtuigingen. Wat zijn de verschillen? Waar vind je overeenkomsten?
De reiservaringen zijn persoonlijk gehouden. Een meer systematische vergelijking is niet de bedoeling van dit boekje. Daarvoor is het ook te fragmentarisch.
De bespiegelingen die beide heren laten volgen op hun respectieve bezoekverslagen, hebben de neiging nogal breed uit te waaieren. Je krijgt de indruk dat ze in het korte bestek van hun boekje meer kwijt wilden, dan waar de bezoeken aanleiding toe gaven. Dat is een beetje jammer, want zo ontnemen die soms gewichtig geuite meningen het zicht op wat er nu werkelijk gebeurt aan de basis en in de lokale context van elk van deze gemeenschappen. In plaats van dat wordt ingezoomd op wat nu verschillen en overeenkomsten zijn, wordt er uitgezoomd en worden er allerhande brede maatschappelijke thema’s bijgehaald, van secularisatiethese, slavernijverleden, populisme en wat dies meer zijn. Ook wat vreemd dat deze bespiegelende gesprekken niet zijn gevoerd met de bezochte gastheren en gastvrouwen.
De reisverslagen (en foto’s!) zijn dus interessanter dan de bespiegelingen. Zij maken dat dit al met al een waardevol boekje is, dat wellicht stimuleert tot meer bezoek over en weer.
Twee citaten. Van pastor Samuel Lee van de Jesus Christ Foundation Church (pinkstergemeente Migrantenkerk in de Bijlmer): “Wees niet gierig met je tijd – deel hem met anderen. Wees niet gierig met jouw liefde – geef eerst aan anderen en zie hoe je liefde terugkrijgt. Wees niet gierig met respect – Wees niet gierig met jouw land – waarom ben je een crimineel als je over een getekende lijn stapt tussen twee landen?” (p. 100)
Imam Osman Gülbe van de Sultan Ahmed Moskee te Zaandam: “Er is meer dan ooit de opdracht om de kern van de islam, de boodschap van vrede met God en met elkaar met alles en iedereen te delen. Dat is de kern van ons menszijn. En dus zullen we met nog meer inzet werken aan gastvrijheid en verbondenheid met de mensen in onze omgeving, wie ze ook zijn.” (p. 127)
Daar kan iedereen zich aan spiegelen, toch?
Herman Koetsveld & Enis Odaci, Spiegelreis. Een moslim en een christen op reis door elkaars geloof. Kok Boekencentrum Utrecht 2019, €19,99
No Comments