Hendrie van Maanen, Europa en de Weg

Twintig eeuwen heeft het christendom de cultuur van Europa bepaald. Nu lijkt de traditie dood te bloeden. Sinds een aantal decennia daalt het aantal actief gelovige christenen rapper dan ooit te voren. De doop, het klassieke initiatieritueel om tot de christelijke kerk toe te treden, wordt nauwelijks meer gepraktiseerd. Is het christendom de weg kwijt, of bevindt ze zich op een doodlopende weg?

Het zijn prangende vragen die Hendrie van Maanen opwerpt aan het einde van zijn boek, Europa en de Weg., zonder overigens zelf een antwoord te geven.
Van Maanen is docent Europese Cultuur aan de Christelijke Hogeschool Ede. Zijn leerlingen wijst hij op het vormende belang van het christendom voor de Europese cultuur. Daarvoor gebruikt hij graag illustraties. Beelden die het verhaal vertellen.
Op dezelfde manier is dit boek opgebouwd, rijk geïllustreerd en fraai vormgegeven. Aan de hand van meer dan vijftig beelden en bijbehorende uitleg, biedt hij in zijn vignetten een globaal overzicht van de belangrijkste thema’s in de lange geschiedenis die de Weg, een oude benaming voor de gemeenschap van christenen, al voorkomend in het Nieuwe Testament, is gegaan. De weg van de Weg, zo te zeggen.

Van Maanen, die ook een aantal jaren docent is geweest in Thailand en soms put uit ervaringen daar opgedaan, schetst over het algemeen een evenwichtig beeld, waaruit zijn deskundigheid blijkt. Tegelijk is de heldere doceertoon goed herkenbaar. Hij weet hoe je iets beknopt uit moet leggen. De andere kant is natuurlijk dat bij een dergelijke opzet en bij een zo’n breed thema, onontkoombaar keuzes moeten worden gemaakt die voor discussie vatbaar zijn.
Positief is dat hij relatief veel aandacht geeft aan het Byzantijnse orthodoxe christendom, zo belangrijk voor de ontwikkeling van Oost-Europa. Ook de evangelische beweging komt ruim aan bod en of dat helemaal in balans is, kun je betwisten. Want andere thema’s blijven wat onderbelicht of komen helemaal niet aan de orde, zoals de betrokkenheid van de kerk bij het slavernijverleden, de rol van het christendom bij de Holocaust (slechts in een bijzin genoemd), de oecumenische beweging, de zendingsbeweging of het werk van bijbelvertaling en – verspreiding, om maar wat te noemen. Ook aandacht voor mystiek, voor het kloosterwezen of voor de vormende invloed van vrouwen in de kerk wordt karig bedeeld, of het moest zijn de aandacht voor de Mariaverering waarvoor hij als protestant een welwillend oog heeft.

Tegelijk is dat allemaal een beetje flauwe recensentenkritiek. Want wat er wel in staat, ik herhaal het graag, is glashelder geschreven en knap in zijn beknoptheid. Verder voegt hij bij ieder lemma ook nog een kijk- of leestip ter verdieping toe, zoals een goede docent betaamt. Om zijn leerlingen te prikkelen zelf op onderzoek uit te gaan en nog veel meer te ontdekken van de culturele rijkdom van de Europese geschiedenis.

Een boek dat daar volop toe stimuleert.

Hendrie van Maanen, Europa en de Weg. Europees christendom in meer dan vijftig beelden en verhalen, Uitgeverij Plateau 2024, 288 pag., €29,99. Bestellen?