Hans Alma, Het verlangen naar zin

Na een burn-out besloot Hans Alma, hoogleraar aan de Universiteit voor Humanistiek, het roer om te gooien. Ze gaf haar fulltime aanstelling op, nam een parttime aanstelling als gastprofessor in Vlaanderen aan en begon een eigen praktijk als coach en trainer. Ze volgde haar hart, haar verlangen om minder te managen en meer praktijkgericht te gaan werken.
In haar sympathieke boek Het verlangen naar zin, brengt ze haar eigen ervaring ter sprake (pp. 68-69). Ze wijst op het belang van verbeeldingskracht, van de durf om te experimenteren en om open te staan “voor wat zich aandient”.
Het verlangen naar zin, is een boek waarin zij thema’s verkent, die door heel haar leven en carrière (als godsdienstpsycholoog aan de VU en later als hoogleraar psychologie en zingeving aan de UvH) een belangrijke rol spelen. Maar dit keer schrijft ze sterker vanuit haar eigen ervaring. Een belangrijke rol in haar verhaal is weggelegd voor kunst, waarmee ze via tentoonstellingen en theaterbezoek in aanraking is gekomen. Een oude liefde, ooit zat ze op de kunstacademie. Al eerder publiceerde ze over ‘de spirituele kracht van kunst’.

Verlangen naar zin is niet alleen een constante in het leven van Hans Alma, maar iets wat ieder mens bij zich draagt. In de moderne maatschappij is dat verlangen bij velen bedolven geraakt onder de druk van het dagelijks bestaan – “Er is weinig gelegenheid om stil te staan bij wat echt van waarde voor ons is, zeker als het niet om marktwaarde gaat” (p. 12). Vanouds wordt zingeving gevonden in de traditionele godsdiensten. Voor steeds meer mensen is dat een no go geworden. Wat kan ‘geloven’ nog betekenen in onze tijd? Alma zoekt naar een spiritualiteit die het onderscheid tussen religieus en seculier overstijgt, die geaard is doordat het “lichamelijke wortels heeft en (…) zich manifesteert in ons alledaagse handelen” (p. 14).

In vijf stappen neemt ze de lezers mee op haar zoektocht naar resonantie, zoals ze het noemt. Ze benadrukt het belang van de verbeeldingskracht en introduceert een nieuwe (?) term: levensverkenning. In het woord ‘levensbeschouwing’ klinkt voor haar teveel nadruk op het cognitieve door. In het begrip levensverkenning wordt ook beter uitgedrukt dat het hier om een zoektocht gaat (vgl. p. 89). Een aparte plaats ruimt ze in voor de verkenning van zin in de relatie met de niet-menselijke dieren en zelfs planten en dingen, hoofdstuk 4. Hier is het meest voelbaar dat ze nog nauwelijks ontgonnen terrein verkent. Uiteindelijk loopt het uit op een ‘spiritualiteit van het mogelijke’ en het belang van geloven. Ze wil en kan niet meer geloven in het grote verhaal van de gevestigde godsdiensten. Maar we hebben wel ‘sterke verhalen’ nodig, een term die ze ontleent aan filosoof Thijs Lijster: “Een sterk verhaal vraagt geen welomschreven geloof waarmee ik me identificeer, maar kan mijn vertrouwen winnen als geloofwaardige manier om naar de wereld te kijken. Geloven in een groter geheel waarmee we ons zinvol kunnen verbinden, houdt onze hoop levend in een wereld die veel reden tot ongerustheid geeft” (p. 170).
Ze is eerlijk over haar eigen positie in deze zoektocht: “Ik laat mij niet langer opsluiten in categorieën als religieus óf seculier, gelovig óf ongelovig, omdat ik ze niet als passend ervaar. Ze dwingen me te identificeren met bepaalde overtuigingen (…) die er slechts toe leiden dat anderen worden uitgesloten. Ik ben een naar zin verlangend mens (…) Ik bén niet gelovig, maar ik kan mij geen leven zonder geloof voorstellen” (pp. 175-176).

Verlangen naar zin is een prettig leesbaar boek, ook omdat ze regelmatig samenvat en teruggrijpt op wat is eerder betoogd. Alma geeft de lezer inzage in haar eigen zoekproces, maar biedt tevens handreikingen om je eigen verbeeldingskracht te ontwikkelen. Haar boek kan je daarbij helpen, maar je moet wel zelf op pad gaan.

Hans Alma, Het verlangen naar zin. De zoektocht naar resonantie in de wereld, Ten Have Utrecht 2020, 240 pag., € 22,99