Gedachtespinsels

De gereviseerde Bijbel heb ik natuurlijk nog lang niet uit. De Bijbel is ook geen boek om van kaft tot kaft te lezen. Maar nu ik sinds een aantal weken de NBV21 gebruik, ontdek ik dat op elke pagina wel enkele veranderingen zijn ten opzichte van de vorige uitgave. Vaak gaat het om minieme verschillen. Maar de duivel steekt in het detail…

Ik ben niet zo bijbelvast. Tenminste niet in die zin dat ik eindeloos verzen op kan lepelen met de juiste vindplaats erbij. Als mij al een bijbelcitaat invalt, gaat het meestal om de vertaling waarmee ik groot ben geworden, de NBG’51. Aan de NBV, die in 2004 is geïntroduceerd, heb ik nauwelijks kunnen wennen, en nu hebben we alweer de revisie. Ik begrijp steeds beter het verzet van vorige generaties kerkgangers tegen nieuwe vertalingen. Het is alsof je iets vertrouwds en dierbaars wordt afgenomen.

Het grote voordeel van een nieuwe vertaling (of een opgefriste, zoals de NBV21), is daarentegen dat je uitgedaagd wordt met aandacht te lezen. Als je voorgaande vertalingen er naast legt, zie je de verschillen. En verschillen maken het interessant, dat is een algemene regel.

Toen ik onlangs in de plaatselijke boekhandel een lezing mocht geven over de vertaalmethode van de NBV21, heb ik de toehoorders geadviseerd om ook vertalingen naast elkaar te leggen en zo de nuances in een tekst op het spoor te komen. Waar ze erg uit elkaar liggen, weet je dat de brontekst op dat punt kennelijk voor meerderlei uitleg vatbaar is.

Inmiddels heb ik ontdekt dat dit ook geldt voor één van mijn lievelingsteksten uit het boek Prediker. (Alleen al om dit boek, zou je iedereen aan willen raden een bijbel aan te schaffen).
De filosofisch ingestelde Prediker (een pseudoniem), die alles wat er in de wereld te koop is heeft onderzocht, concludeert in hoofdstuk 7 vers 29: “Alles wat ik vond is dit: de mens is een eenvoudig schepsel. Zo is hij door God gemaakt, maar hij heeft talloze gedachtespinsels”.
Een troostrijk inzicht.

Maar ook deze tekst uit de NBV is gereviseerd en nu luidt de slotconclusie: “… altijd weer kiest hij verkeerde wegen”. Dat is toch niet hetzelfde, en het klinkt ook wat minder vriendelijk.
In de Statenvertaling staat: ‘maar zij hebben veel vonden gezocht’ – een onbegrijpelijke zin, want wie weet wat met ‘vonden’ is bedoeld? De Naardense Bijbel (vertaler Pieter Oussoren) komt weer dicht bij de NBV: ‘maar zij zijn vele bedenksels gaan zoeken’.
Maar de mooiste is misschien toch wel de oplossing van de Bijbel in Gewone Taal: ‘maar de mensen maken alles te ingewikkeld’.

Zo is het maar net.

PS.

Overigens heeft de revisie in het voorafgaande vers een galante oplossing gevonden voor een vrouwonvriendelijke uitglijer van de Prediker, maar dat is een ander verhaal…. (zie het artikel van Jaap van Dorp in het themanummer van Met andere woorden, pp. 42e.v.)