door de stilte heen, overdenking Goede Vrijdag

Een paar dagen geleden kwam ik een gedicht tegen van Gabriël Smit, dat me intrigeerde.
Het is getiteld: Door de stilte heen.

Het begint met de regel:
Al dagenlang probeer ik door de stilte heen te luisteren…

En verderop:
Zo stil worden dat uit zwijgen woorden bloeien van over de grens van leven heen…

Dat zijn mooie, poëtische, gevoelige manieren van zeggen.
Door de stilte heen luisteren. Zo stil worden dat uit zwijgen woorden bloeien.

De dood maakt alles stil.
Jezus zegt: het is volbracht. Zijn laatste woorden aan het kruis.
Hij buigt zijn hoofd en geeft de geest.
De stilte daalt op aarde neer.

Een doodse, dreigende, stilte. Onherbergzaam. Angstig. Duister.
Zoals het duister en de stilte je kan overvallen, als de dood komt.
We weten er allemaal van.

Stilte heeft vele kanten.
Ook daar weten we allemaal van.

Al dagenlang probeer ik door de stilte heen te luisteren, schrijft de dichter.
Maar het lukt hem niet. Daar gaat dat gedicht over – maar dat is een eigen verhaal.

Kunnen we door de stilte van Jezus’ dood heen luisteren?
Door de stilte van het kruis heen.
Is er nog wat meer te horen, dan alleen die huiveringwekkende stilte, de leegte, het einde. Houdt hier alles op?

We weten dat het verder gaat.
Maar eigenlijk is ‘weten’ vandaag veel te verstandelijk. Vandaag, nu, hier, zouden we vooral de stilte moeten voelen.
De stilte in ons zelf laten dalen.
De stilte bewaren en niet te snel verder gaan.
Stil staan.

Dat uit zwijgen woorden bloeien, opnieuw de dichterlijke stem…
Dat uit zwijgen woorden bloeien van over de grens van leven heen…

Er is een zwijgen dat doodslaat. Doodse stilte.
Er is ook dat andere zwijgen, even stil maar toch tegelijk anders, een broedende stilte, een zinderende stilte.
Een stilte zwanger van nieuwe woorden, van nieuw leven.

Door de stilte heen

Al dagenlang probeer ik door de stilte
heen te luisteren, — de bloemen hier
op tafel voor mij zijn zo open, willen
spreken, maar ik kan ze nog niet
verstaan, — nog te veel dag is binnen
mij nagebleven, nog te veel zien
van vervalste kleuren, botte dingen,
ik heb nog geen eigen lichtverschiet.

Zo stil worden dat uit zwijgen woorden
bloeien van over de grens van leven
heen, een enkele stem, een enkele vraag,
en daarop dan niet angstig voor de
aandacht van de bloemen antwoord geven,
één eigen woord, — ik hoop dat ik het waag.


Gabriël Smit (1910-1981)
uit: Evenbeeld (Ambo, 1981)