Artikelen

Centraal en pontificaal

Deze twee woorden uit de tekst die zojuist onthuld is bij gelegenheid van de heringebruikname van de Jozefkerk, wil ik graag gebruiken als leidraad voor deze korte bijdrage vanuit mijn functie als stadspredikant. Zoals u wellicht weet ben ik daarin aangesteld voor 30% van mijn werktijd namens de Protestantse gemeente Assen. Ik combineer dat met een 70% functie als predikant van de Dorpskerk te Vries. Overigens, als ik in Vries vertel dat de Jozefkerk in Assen 171 jaar oud is, beginnen ze daar minzaam te glimlachen…

Met de verbouwing van de Jozefkerk is het gebouw toekomstbestendig gemaakt. Maar is de gebruiksfunctie van het kerkgebouw ook op de toekomst berekend?
Er is momenteel veel discussie in ons land over kerksluitingen en hergebruik van kerkgebouwen. Talloze kerken, soms monumentale gebouwen, worden afgestoten of krijgen nieuwe functies, tot aan trampolinehallen aan toe.

30 augustus 2019

Willen we de Jozefkerk voor de toekomst behouden, dan lijkt mij nodig dat er een vierende gemeente blijft bestaan, die het levend en kloppend hart vormt, die de lofzang gaande houdt en blijft bidden voor stad en land, urbi et orbi. Kortom dit gebouw heeft toekomt als het een kerk blijft, voor een protestantse geloofsgemeenschap. Maar dan wel een gemeenschap die zich ‘bij de kern bepaalt maar tegelijk wijd ziet’, naar een mij geliefde uitdrukking van de hervormde theoloog Miskotte: de kern ziet wijd. Vanuit een heldere identiteit als gelovige gemeenschap (de kern) heeft de kerk een brede blik op mensen en op de wereld, is ze daar zelfbewust op georiënteerd en laat ze zich daar mede door bepalen.

Dat betekent voor ons, dat wij ‘kerk in de stad’ willen zijn, zoals ook in beleidsstukken verwoord. Het omgekeerde is ook nodig, dat ‘de stad in de kerk’ een plaats krijgt. Alleen zo kan er een vruchtbare wisselwerking plaatsvinden die toekomstbestendig is.

Het gaat dus om nieuwe vormen van kerkelijke presentie. In de invulling van het stadspredikantschap proberen we daar de laatste jaren vorm aan te geven, bijvoorbeeld in het project Mooi Verhaal. Maar met de heringebruikname van de Jozefkerk zijn er ook kansen voor andere vormen van samenwerking en verbinding.

Als Protestantse kerk van Assen zijn wij een van de partners in een universitair promotie-onderzoek van de Theologische Universiteit te Groningen naar zogenaamde iconische stadskerken, beeldbepalende kerken die een centrale positie in de stad innemen. In het Engels heet dat ‘cathedral churches’ en dat klinkt meteen wat indrukwekkender.
Nu is duidelijk dat de Jozefkerk geen kathedraal is. Zoals u weet hebben we in Assen maar één kathedraal en dat is het TT-circuit, dat zichzelf afficheert als de kathedraal van de motorsport. Wij zijn slechts de Jozefkerk. Maar toch, de vraag van het onderzoek is: welke rol kunnen markante kerkgebouwen in steden vervullen? Hoe kun je gebruik maken van je iconisch kapitaal? Die vraag is ook voor ons van belang.

Uit het lopende onderzoek geef ik graag wat informatie door. Met name gaat het om vier modellen, die zich aandienen als antwoord op de onderzoeksvraag.

Allereerst het model van de kerk als monument, een beeldbepalend gebouw dat door de bewoners van de stad wordt herkend/erkend als hun gebouw, ook al hebben ze zelf geen religieuze binding. Het belang daarvan werd dit voorjaar zichtbaar bij de brand in de Notre Dame te Parijs, die allerlei reacties opriep, zelfs wereldwijd, ook van mensen die van zichzelf niets hebben met het christelijk geloof, maar toch belang hechten aan een dergelijk monument van spiritualiteit.

Het tweede model is dat van het stadhuis, de kerk als gebouw dat op belangrijke momenten een rol kan vervullen voor de stadsgemeenschap. In ons geval kunnen we denken aan het concert dat iedere 4 mei hier wordt gehouden. Maar ook aan mogelijk andere grote publieke bijeenkomsten bij bijzondere gelegenheden.

Het derde gehanteerde model is dat van het uithangbord. Dat is vooral van belang van binnenuit, voor de eigen geloofsgemeenschap. Door middel van openstelling van het gebouw, krijgt de geloofsgemeenschap gelegenheid zich breder te presenteren. Mijn ervaring is vaak dat mensen ‘van buiten’ allerlei beelden en vooronderstellingen hebben bij de kerk en soms aangenaam verrast zijn wat er in en door kerken tegenwoordig allemaal gebeurt. De kerk als uithangbord om het beeld van de kerk bij te stellen en bij de tijd te brengen.

Als vierde model tenslotte dat van de tempel. De architectuur van de Jozefkerk roept aan de buitenkant een vage herinnering aan een Griekse tempel op, maar dat is hier niet direct mee bedoeld. Het kerkgebouw kan door uitstraling en inrichting bij bezoekers een eigen religieuze ervaring oproepen, vanwege de indruk die ruimte oproept, maar ook door elementen als bijvoorbeeld een stiltehoek, de mogelijkheid om een kaarsje aan te steken, een ontmoetingspunt, inloopfunctie, enzovoort.

Laat duidelijk zijn, hiermee is niet gezegd hoe het moet, ook niet wat de stadspredikant vindt dat zou moeten. Dat is niet aan de orde.
Wat wel nodig is in de komende tijd, dat we over deze punten met elkaar verder nadenken. En dan niet alleen de wijkgemeente, of het kerkelijk bestuur, maar wat mij betreft ook met anderen. Daarbij kunnen we strategische keuzes maken, waarbij input van andere partijen in de stad van belang is. Het zou mooi zijn als zij meepraten en meedenken in dat proces. Want in mijn visie is dit gebouw niet van ‘ons’ als kerk, maar van ons samen als stad. Het is aan ons, kerk, om het in stand te houden en het zo te behouden voor een nieuwe generatie van gelovigen en zoekers…

Daarom centraal en pontificaal.
Dat laatste woord is van gewicht. Daar zijn wij in Drenthe een beetje wars van, om onszelf gewichtiger te maken dan nodig is. Daarom is het goed, ook al is dat een theologische eigenaardigheid, om terug te gaan naar wat dat woord nu eigenlijk betekent. Pontificaal is afgeleid van het woord pontifex, Latijn voor de priester. Letterlijk is dat zelfs, bruggenbouwer.
Dat woord roept meteen veel inspirerender associaties op.

Het gaat er wat mij betreft om dat we nu en in de toekomst bruggen slaan, tussen mensen, bezoekers en passanten, tussen organisaties en groepen in onze stad.
Hopelijk zal dat vanuit dit gebouw en op de andere locaties waar we als Protestantse gemeente van Assen present zijn in de nabije toekomst steeds meer gebeuren. Tot heil van het volk.

Previous Post Next Post

No Comments

Leave a Reply