In personeelsadvertenties kom je het regelmatig tegen. De zin: ‘een assessment is onderdeel van de sollicitatieprocedure’. Dat betekent zoveel als, dat je niet alleen op gesprek gaat, maar dat er ook een psychologische test wordt gedaan, om te kijken of je wel geschikt bent voor de gevraagde functie.
Zou dat moderne woord ‘assessment’ passen bij het verhaal van vandaag? De verzoeking van Jezus.
Ik las deze week dat iemand daarvan schrijft: Jezus heeft de test doorstaan.
Drie keer probeert de duivel hem in verleiding te brengen maar evenzoveel keer wijst Jezus dat af. Geslaagd voor de test? Dat kun je zo zeggen, maar dekt dat de lading? Ik denk dat er ook nog een andere kant aan zit.
Het verhaal van de verzoeking hoort bij de weg die Jezus moet gaan. Het staat niet voor niets aan het begin, voordat Hij in de openbaarheid treedt. Daarbij komt dat het ieder jaar wordt gelezen op deze eerste zondag van de Veertigdagentijd. Dat versterkt wellicht de idee dat het een test is, voordat het echte werk begint.
Het is een verhaal dat allerlei vragen oproept.
Ik zal proberen daar wat over te zeggen, maar ik beloof u alvast, met een aantal vragen laat ik u ook zitten. Dat moet. Want dat is misschien wel de bedoeling van die hele veertigdaagse voorbereidingstijd op Pasen. Tenminste zo gaat het mij. Het verhaal is bekend, je hoort het niet voor het eerst, en toch verbaast het je altijd weer – moet dat nu zo – al dat lijden – dat kruis – en al het lijden in de wereld, in de geschiedenis – menselijk geweld, want dat heeft er allemaal mee te maken. Het verhaal van het lijden is nooit helemaal rond te krijgen, en we zouden dat ook niet moeten willen. Het is als een mysterie dat steeds groter en rijker en wonderlijker wordt, naarmate je er meer in doordringt. Het is alsof we in dit lijdensverhaal raken aan het geheim van het leven zelf.
Zoals het getal van de veertig dagen verwijst naar andere bijbelse verhalen, zo ook het getal drie van de verzoekingen. We hebben de afgelopen weken meermalen over koning Salomo gehoord, als verre voorloper van koning Jezus, en weet u nog hoe Salomo aan het begin van zijn koningschap bidt om wijsheid, om ‘een opmerkzame geest’. Dat beviel de Heer, staat er dan, dat Salomo niet vraagt om ‘een lang leven of grote rijkdom of de dood van zijn vijanden’. Ook drie, en met een beetje goede wil zijn het misschien wel dezelfde drie verzoekingen waaraan Jezus hier wordt blootgesteld. Een lang leven, grote rijkdom, de dood van zijn vijanden, of met andere woorden: de verleiding van de macht. ‘Als u in aanbidding voor mij neervalt’, zegt de duivel, ‘dan zullen alle koninkrijken van de wereld je ten deel vallen’. Macht en roem.
Jezus laat zich niet voor het karretje van de duivel spannen.
Hij weerstaat de verleiding – als hij die al gevoeld heeft. Hij antwoordt gevat en bijbelvast. Ook de duivel citeert de bijbel – wie de bijbel citeert hoeft dus niet altijd vroom te zijn, maar dat terzijde. Maar Jezus houdt stand.
“Stel de Heer, uw God, niet op de proef”. En de duivel druipt af. Voor een tijdje, dat staat er dan nog wel. We zijn nog niet van hem af?
Ja, het heeft iets van een test. De test is doorstaan.
Zoals je zelf in het leven van alles mee kan maken, soms door moet maken, waar je achteraf van kan zeggen: het heeft me sterker gemaakt; of: ik heb er van geleerd; of zelfs: ik moest eerst diep gaan, om er beter uit te komen.
Die kant kun je ook aan dit verhaal verbinden. Dan heeft de verzoeking ook iets goeds. Je komt jezelf tegen. Je komt er beter uit. Gesterkt. Gestaald.
Is Jezus daarmee de winnaar? Hij heeft de test gewonnen…
Ook dat kun je zo zeggen, maar dat roept weer andere vragen op.
Want wat heeft hij er dan mee gewonnen?
Hij is niet voor de verleidingen gevallen. De duivel is er vandoor. Maar dan nog? Hij moet zijn weg nog gaan en aan het einde daarvan, weten wij, werpt het kruis al zijn schaduw vooruit. Is dat dan de ultieme test? En het kruis, is dat dan dat hij uiteindelijk slaagt voor de laatste test? Of is dat juist een nederlaag. De weg van Jezus loopt dood. De duivel die wint op het eind?
Volgens mij raken we in de knoop als we teveel in dit soort termen blijven hangen: test, doorstaan, nederlaag, overwinning. Volgens mij moeten we juist weg bij deze woorden, van strijd en van wedijver, om het echte geheim van dit verhaal dichter te naderen.
Want wat betekenen die verleidingen?
Het patroon in al die drie verzoekingen is eigenlijk dat de duivel een soort snelle oplossing suggereert. ‘Hier zijn stenen, maak er brood van. Weg honger.
Hier zijn alle volken en machten, kniel, en alles is in jouw hand.
Je bent de Zoon van de machtige God. Dan ben je toch onkwetsbaar, dan kan jou toch niks gebeuren. Laat het zien, spring van de tempel, en iedereen zal onder de indruk zijn’.
De duivel vraagt om een instant bewijs, meteen, hier, want dat is wat werkelijke macht is, tenminste, in zijn ogen.
Macht is, naar zijn besef, het vermogen om alles naar je hand te zetten.
Macht is de power die jou onkwetsbaar maakt, ongenaakbaar.
Dat is wat de duivel je wil doen geloven.
En zo wordt er vaak in de mensenwereld en de mensengeschiedenis ook gedacht. Dat dat macht is – eer en roem; de vijand aan je voeten; doen wat je wilt. We zien het in de wereld van vandaag, op een schokkende manier.
Nu is het van belang dat dit verhaal en heel het verhaal van Jezus’ lijden, ons leert dat het bij God anders gaat, niet zo werkt als het mechanisme van de wereld. Het geding met de duivel gaat hier al over een fundamenteel verschil van inzicht in hoe echte macht werkt.
Wat de duivel suggereert, en wat tegelijkertijd de suggesties of de ideeën zijn van veel mensen en van veel machthebbers, is de machtsgreep, de snelle oplossing, de quick fix. Als we zus, dan zo. Dat is een manier van denken en redeneren die je heel vaak tegenkomt, op allerlei vlak. De illusie, want dat is het, dat de problemen van het leven met simpele, snelle oplossingen op te lossen zijn. Sommige mensen vinden dat ook God zo zou moet zijn. ‘Waarom laat Hij alles toe?’ ‘Waarom grijpt God niet in’, dat soort vragen. Maar zo gaat het dus niet.
Het is een illusie dat de problemen van het leven met een snelle machtsgreep zijn opgelost. Dat is wat (slechte) politici je beloven. Dat het eigenlijk allemaal heel eenvoudig is, en dat zij dat weten, dat zij de oplossing in huis hebben. En dat wij er goed aan doen hen maar te vertrouwen, mandaat te geven, geen tegenspraak, niet van protesterende burgers noch van rechters, want dat is maar lastig en houdt maar op en dat frustreert hun beleid en dat zorgt voor onnodige vertraging, enzovoort – zij zullen het wel voor ons oplossen.
De duivelse suggestie is dat jouw problemen eigenlijk geen problemen zijn, dat lijden nergens goed voor is, dat je maar dit hoeft te doen, of alles komt goed. Tenminste voor de winnaars. En die tellen, want de rest: dat zijn de losers.
Daarom moet je, denk ik, ook niet zeggen dat Jezus het wint van de duivel. Dan blijf je in hetzelfde denkschema. Winnaar – verliezer.
Jezus wint niet; hij houdt het uit. Dat is van belang. Hij houdt het uit, hij houdt stand, hij blijft solidair, juist met de losers en de verschoppelingen in de wereld, alle slachtoffers van het systeem van wereldse macht.
Daarom volgen we in deze weken zijn lijdensweg, zijn kruisgang. Dat is het lange antwoord op de verzoekingen. En dan ook weer: Het kruis en Jezus’ kruisweg is niet de betere oplossing. Omdat het uiteindelijk tot de overwinning leidt? Ik zou zelfs met dat woord overwinning voorzichtig zijn.
Nee, de kruisweg is geen oplossing, maar het is een openbaring.
Het laat zien dat het geheim van het leven niet de quick fix is maar de lange lijdensweg te gaan. Van de soefidichter Rumi is de uitspraak: De remedie tegen de pijn zit in de pijn zelf.
Pijn en lijden worden genezen als je de pijn en het lijden toelaat, niet wegduwt, ontkent, er overheen praat. Het idee dat het met één gebaar, of wondermedicijn, of door vurig gebed of een wonderlijke optreden van God, weg zou zijn – dat is wat de duivel je wil doen geloven. Maar zo werkt het niet.
Niet een snelle machtsgreep, want die maakt altijd slachtoffers. Maar de geduldige weg van de liefde, die zonder dwang is, zonder geweld.
Dat brengt Jezus aan het kruis.
Daar moest het wel op uitlopen, zeker, want zo zit de wereld in elkaar. Daar gelden andere machtsregels en andere machtsmiddelen. Maar Jezus’ weg is de weg van de weerloosheid, van de overgave, van het vertrouwen op de macht van de liefde die uiteindelijk alles overwint, of beter: alles overleeft. Over de liefde zegt Paulus: ‘Alles verdraagt ze, alles gelooft ze, alles hoopt ze, in alles volhardt ze’ ( I Kor. 13: 7).
Dat is de grote paradox, in de zin van dat het tegen ons natuurlijke gevoel ingaat.
Maar dat is de waarheid over ons leven die aan het kruis wordt geopenbaard en waarvan iets daarvan al hier in dit verhaal van de drie verzoekingen doorschemert. Gods kracht wordt in zwakheid volbracht.
Jezus gaat zijn weg, in gehoorzaamheid aan die liefde. Hij is gekomen om naar eigen zeggen, armen het goede nieuws te brengen, bevrijding, inzicht. Hij toont ons het zicht op het Koninkrijk van zijn vader, waar de zachtmoedigen en de vredestichters vooraan staan, en al die anderen, die tegen alles in vertrouwen dat aan dat Koninkrijk de toekomst is.
No Comments