Werkverslag 2015-2016

In juni 2015 schreef ik een korte impressie na de eerste paar maanden als predikant te Vries. Hieronder een verslag van het eerste volledige seizoen. Het biedt een overzicht van de belangrijkste werkzaamheden. Daarnaast geef ik hier en daar een persoonlijke impressie van hoe ik een en ander beleef.
Een werkverslag schrijven helpt mij zelf om de grote lijnen te zien. Predikantswerk is nogal versnipperd. Je moet aan heel veel verschillende dingen tegelijk recht doen. Gelukkig helpt het als je al wat jaren meeloopt. Toch is het belangrijk om anderen mee te laten kijken en samen te bepalen of wat je doet in evenwicht is. Graag nodig ik jou, collega, kerkenraadslid of gemeentelid van Vries of anderszins betrokken bij mijn predikantswerk daarom uit om te reageren.

Vieren
Het aantal diensten waarin ik voorga (31 zondagen, 3 keer in de Paascyclus) ligt hoger dan ik op basis van de 70%-verdeling geacht word in te vullen, maar daar kies ik zelf voor. Ik vind het belangrijk om in de eigen gemeente voor te gaan. Daarnaast helpt het mij om in deze eerste periode in en met de gemeente vertrouwd te worden en om eigen accenten in de manier van vieren te zetten. Ik merk dat ik me inmiddels thuis voel in de eredienst, in de ruimte van het gebouw, in de manier van vieren, in de wisselwerking met de kinderen en de kerkgangers, in de sfeer die je probeert neer te zetten (stijlvol maar niet stijf), en zo voort. Ik hoop dat dit herkend wordt.

Een hoogtepunt was de feestelijke doopdienst in oktober, andere mooie vieringen niet te na gesproken. In november was er een met de diaconie voorbereide themadienst over Duurzaamheid.

Samen met de ambtsgroep vieren, waarvan ik de vergadering bezoek, zijn er afspraken gemaakt over o.a. de inzet van lectoren en het stiltemoment voor aanvang van de dienst.
Met de leiding van de kindernevendienst is overlegd over het gebruik van kinderliederen en de invulling van de diensten op hoogtijdagen (met de kinderen erbij).

Zowel in het najaar als in het voorjaar is er in een kerkdienst aandacht geweest voor de op dat moment in de kerk exposerende kunstenaar. Zulke bijdragen zijn wat mij betreft een toegevoegde waarde. In de hal van de kerk hangt nu kunst passend bij de periode van het jaar.

Vermeldenswaard vind ik verder de oecumenische gebedsviering op woensdagavond in de Week van Eenheid, voor het eerst in Vries, en de serie vespers in de 40dagen. In beide gevallen waren gemeenteleden ingeschakeld bij de inhoudelijke voorbereiding en uitvoering.
Recent is overleg geweest met de diaconie over de viering van het avondmaal, en met de Cantorij over hun (gewaardeerde!) bijdrage aan de eredienst.
In de Kornoeljehof ga ik twee maal per jaar voor in een avondmaalsdienst.

Pastoraat
Het gebeurt weinig dat mensen zelf aan de bel trekken. Dus ben ik voor het bezoekwerk afhankelijk van signalen die ik via wijkmedewerkers of anderen krijg, en voor een deel van eigen initiatief. Doordat ik niet in het dorp woon, mis ik de voor het pastoraat van een predikant zo belangrijke signalen van de toevallige ontmoeting bij de winkel of op straat. (Ook de hond laat ik in Assen uit….) Voor een deel wordt dat opgevangen door zondags aan de deur te staan en op zondag en donderdag zoveel mogelijk even bij het koffiedrinken in het Ontmoetingshuis aan te schuiven. Maar bij beide gelegenheden tref je maar een deel van de gemeente…
In het afgelopen seizoen zijn ongeveer 150 pastorale bezoeken afgelegd, deels in ziekenhuis en/of verpleeghuizen. Vaak was er een bijzondere aanleiding. Op sommige adressen ben ik daardoor meermalen geweest.

Ik ben 5 x als predikant betrokken geweest bij het afscheid van een overleden gemeentelid. Twee keer ben ik als predikant gevraagd bij het afscheid van kerkleden buiten Vries, in Eelde (vakantiewaarneming) en in Zuidlaren. Daarnaast ben ik één keer gevraagd om de afscheidsplechtigheid te leiden van een dochter van niet-gemeenteleden uit Vries.
Dit jaar was er geen huwelijk maar wel een feestelijke viering van een huwelijksjubileum.
De doopdienst kwam al eerder ter sprake.
Een deel van het bezoekwerk is besteed aan de voorbereiding en nazorg bij deze bijzondere situaties.

Een deel van de beschikbare tijd voor pastoraat wordt besteed aan overleg binnen het COP en met de wijkteams. Bij de vergaderingen van de laatste kan ik niet altijd bij zijn. Gelukkig word ik goed op de hoogte gehouden van actuele situaties.
Daarnaast hebben we een evaluatiebijeenkomst gehouden voor de vrijwilligers die betrokken zijn bij pastoraat en kerkdiensten in de Kornoeljehof. Daarom heen zijn een paar extra gesprekken geweest. We zijn blij dat dit kerkelijk werk voorlopig door kan gaan.

In het najaar is er een gezamenlijke avond van het pastoraat met het diaconaat georganiseerd, waar enkele vertegenwoordigers van het maatschappelijk team Vries waren uitgenodigd om uitleg te geven over veranderingen in de zorg en over de participatiemaatschappij. Het lijkt mij belangrijk om regelmatig dit soort informatieavonden voor belangstellenden te verzorgen. De leefbaarheid van onze dorpen is een thema dat ons allemaal aangaat.

Leren
In het najaar hebben Jessica en ik een tweetal avonden georganiseerd naar aanleiding van de lezingen over de profeet Elia. Het is stimulerend om zo een verbinding te maken tussen zondagse kerkdienst en doordeweekse activiteit.
In dezelfde periode was er een serie van vier gespreksavonden naar aanleiding van het boek  Geduld met God van Tomas Halik. Deze organiseerde ik samen met collega Ron Koopmans uit Assen. De bedoeling was om de avonden om en om in Assen en Vries te houden, maar helaas was de belangstelling uit ons dorp te gering. Deels kwam dat ook door de late berichtgeving, want enkele belangstellenden waren te laat met aanmelden.
In het nieuwe seizoen organiseer ik drie avonden over het nieuwste boek van Halik, nu in het bijzonder voor belangstellenden uit eigen gemeente.
In februari hebben we een serie avonden gehouden met het thema Wereldgodsdiensten. Daar was ik zelf nadrukkelijk bij betrokken, als inleider op de eerste avond en als gespreksleider op de overige. Er was een grote belangstelling, ook uit omliggende dorpen. We kregen van veel deelnemers enthousiaste reacties op zowel de opzet als de inhoud van deze serie. Ook de uitgenodigde gasten, van boeddhistisch centrum Zenriver te Uithuizen, van de Islam tot het humanistisch verbond, waren positief. Apart onderdeel van de serie was een theateravond over het Jodendom. Ook die was zeer geslaagd.
In de tweede periode van de 40dagentijd hebben Jessica en ik bovendien een project met en voor de kinderen rond het avondmaal opgezet. Er waren drie bijeenkomsten, de eerste aansluitend aan de zondagsdienst van halfvasten, waarin avondmaal was gevierd. Daarvoor waren ook de ouders uitgenodigd. Er werd uitleg gegeven over achtergronden van het avondmaal, waarna we gezamenlijk hebben geluncht. De tweede bijeenkomst was met de kinderen << bij Plaats de Wereld, waar brood werd gebakken en verhalen werden verteld over de betekenis van brood. De derde bijeenkomst was de viering op Witte Donderdag, die speciaal op de kinderen was afgestemd en waarin kinderen actief meededen in de maaltijdviering.
We kijken met voldoening terug op dit project. Er was verrassend veel belangstelling, van ouders en kinderen. Wel lijkt het lastig om iedereen steeds er bij te betrekken. Kinderen (en hun ouders) hebben een drukke agenda!
Het idee om activiteiten voor kinderen/jongeren meer projectmatig aan te bieden is wellicht iets om in de toekomst uit te werken.
Kerk in het dorp
Eén van de speerpunten in het beleid is om kerk in en voor het dorp te zijn. In de beroepingsgesprekken is dat nadrukkelijk aan de orde geweest. Het is een ambitie waar ik van harte achter sta.
Gelukkig kunnen we in Vries voortbouwen op veel activiteiten die in het verleden op dit gebied zijn opgezet. Zo mocht ik voor het eerst voorgaan in de openluchtviering Biebels Bomen Bloazen. Verder heb ik meegedaan aan de Kerstwandeling (met Annette had ik zelfs een bescheiden rol!). Daarnaast was ik in de kerk om de kinderen uit het dorp te ontvangen bij de jaarlijkse palmpasenoptocht die door de Vereniging Volksvermaak wordt georganiseerd. De toespraak (van 4 minuten) bij de 4-mei herdenking mocht ik dit jaar verzorgen. Aanvullend hierop hebben we een aantal andere activiteiten gehouden die je onder de kop Kerk in het dorp, kunt scharen:

In 2015 hebben Jessica en ik samen met Henk Siekmans een aantal videofilmpjes gemaakt voor op de site. De bedoeling daarvan was om belangstellenden uit het dorp uit te nodigen, bijv. bij Pasen en voor de Eeuwigheidszondag. Er heeft geen evaluatie plaatsgevonden, maar het is de vraag of de filmpjes effect hebben gehad. Dat is overigens nog wat anders dan de vraag of we er mee door moeten gaan. Hoe maken we optimaal gebruik van lokale en sociale media?

Op de startzondag was Vries ook startplaats van een etappe van de Klimaatloop. Bij de organisatie daarvan voor de twee noordelijke provincies, om aandacht te vragen voor de klimaatconferentie in Parijs later dat jaar, was ik via de Raad van Kerken betrokken geraakt. Er vertrok een groep van ruim 40 wandelaars van Vries naar Assen, ook deelnemers van buiten Vries en van buiten de kerk.

In het najaar heb ik een aantal malen schoolklassen ontvangen in onze kerk, die met het Drents Archief een wandeling kwamen maken door het dorp. Deze wandeling start in de kerk, waarbij ik dankzij het Drents Archief gelegenheid had om kort iets over ons bijzondere gebouw en over wat daar gebeurt te vertellen.

In december hebben Jessica en ik een kerstfeest voor ouderen georganiseerd, samen met Onder de Linden, waar het evenement ook gehouden werd. De bedoeling was om op deze manier de drempel te verlagen voor belangstellenden buiten de kerkelijke gemeente. Dat is voor een deel gelukt. Het werd een feestelijke en goed bezochte activiteit, die zeker voor herhaling vatbaar is. Dit jaar stemmen we de datum op tijd af met de dames van Passage. Ook zullen we zorgen voor een alternatieve kerstviering in de Kornoeljehof.

Binnen het pastoraat is afgesproken om in principe de vierde zondag van de maand de bloemengroet te bestemmen voor iemand buiten de gemeente. Dat is de meeste keren gelukt en werd op prijs gesteld. Door een vaste zondag te kiezen, dwingen we ons zelf om alert te blijven op wie hiervoor in aanmerking komt. Dat verruimt onze blik…

Samen met Jessica heb ik een bezoek gebracht aan de directeur van de christelijke school Holtenhoek. We hebben gesproken over mogelijke samenwerking. Helaas lijkt daar in de praktijk nog niet zoveel van terecht te komen. Maar het is goed dat we elkaar kennen en dat de lijntjes kort zijn. Het was fijn dat de leerkracht van de Holtenhoek aanwezig was bij de doopdienst waar één van haar leerlingen werd gedoopt.

De kerkrentmeesters hebben hard gewerkt aan het opknappen van de ruimte onder de toren. Door het plaatsen van de glazen (tocht)deuren is het nu mogelijk om deze ruimte open te stellen en desgewenst de kerkruimte af te sluiten maar toch zichtbaar te maken. We hopen dat op deze manier meer voorbijgangers in de komende (zomer)periode gebruik maken om even de kerk te bekijken en wellicht een kaarsje op te steken.

Verder doen we dit jaar (weer) mee aan het Feest van de Geest, samen met dorpen in de regio. Voor het volgende jaar staat er een groots Bonifatiusfestival op stapel, dat we samen organiseren met VVV en Historische Vereniging. Omdat Tynaarlo de culturele gemeente van Drenthe is in 2017, verwachten we de nodige medewerking. In het afgelopen seizoen zijn al de nodige voorbereidende overlegvergaderingen geweest.

Organisatie
De maandelijkse vergaderingen van de kerkenraad en het moderamen worden uiteraard door mij bezocht. Er wordt gelukkig in een prettige sfeer samengewerkt. Het valt me aangenaam op dat het organisatorisch allemaal goed geregeld is in Vries.
Dit seizoen hebben we extra aandacht besteed aan het thema ‘Samen Kerk Zijn’.  Dat begon met een gezamenlijk gesprek na afloop van de kerkdienst op 1 november. Daarna werd een klein comité gevormd, met Jessica en ik aangevuld met twee gemeenteleden, om een en ander uit te werken. De kerkenraadsvergadering van februari werd aan een inhoudelijke bespreking van het thema besteed. Het thema vormde ook de insteek voor de alternatieve opzet van de Pinksterviering.
Hoewel we de uitkomsten nog definitief moeten uitwerken, lijkt de lijn te zijn dat we inzetten op ‘onderlinge ontmoeting’ en op ‘mogelijkheden voor het geloofsgesprek’. Voor de nabije toekomst is de uitdaging om dat in concrete plannen uit te werken.
In de zomer ben ik een keer te gast geweest bij de vergadering van het College van Kerkrentmeesters. Prettig om van tijd tot tijd aan te schuiven en mee te kunnen denken. Voor de Kerkbalansfolder heb ik een wervende tekst geschreven.
Verder heb ik een ontmoeting gehad met de redactie van De Brug. Vanzelfsprekend draag ik een deel van de kopij aan, met name de rubriek De herdershut en de info over de vieringen.

De samenwerking met Jessica verloopt heel plezierig. De donderdagmorgen is in de regel het moment waarop we samen in Vries zijn. Daarnaast wordt er regelmatig via de mail overlegd en afgestemd. Ik ervaar de samenwerking als meer dan een werkverdeling. We overleggen ook inhoudelijk over bv. de opzet en invulling van de hoogtijdagen, de paascyclus, de vespers, het project met de kinderen enzovoort. Gaandeweg kristalliseert zich daarbij ieders rol uit en dat leidt tot enkele aanpassingen. Zo zal ik in het nieuwe seizoen het voorzitterschap van het COP overnemen.
In november hebben we samen een studiemiddag in Kampen bezocht (over het boek Vreemdelingen en priesters, van Stefan Paas).

In de werkgemeenschap van predikanten en kerkelijk werkers wordt enkele malen per jaar vergaderd. Gespreksthema is o.a. mogelijkheden voor samenwerking in regionaal verband. Een voorzichtig begin is gemaakt met het uitwisselen van ieders V&T-aanbod. Collega Bart Elbers uit Roden heeft een avond bibliodrama in Vries verzorgd (rond Elia). Er is een ontmoeting van regionale jeugdwerkers geweest en van de diverse redacties van kerkbladen. Binnenkort staan ingrijpende organisatorische veranderingen in de landelijke PKN op stapel. Het thema regionale samenwerking zal voorlopig op de agenda blijven staan.

Ik werk in deeltijd. Dat vraag flexibiliteit, maar dat is eigen aan het predikantswerk als vrij beroep. Zelf ervaar ik dat het goed lukt om een evenwichtige verdeling te hanteren tussen 70% Vries en 30% Assen. In de periode november – december sloeg de balans wellicht door naar Assen, vanwege het bijzondere project dat we daar toen hadden met de popup-winkel. Maar in andere perioden werd dat weer gecompenseerd.
Ik ben niet gewend om uren te schrijven. Het zou misschien wel moeten, maar dat ligt me nu eenmaal niet. Daarom hoor ik graag van anderen of mijn gevoel van evenredigheid klopt of dat zij dat misschien anders ervaren?
Landelijke kerk
Een deel van het predikantswerk gebeurt bovenplaatselijk, ten dienste van het geheel van de kerk. Predikanten zijn niet in dienst van de plaatselijke gemeente, maar daaraan verbonden, vanuit de landelijke kerk. Als er dus een appèl op je wordt gedaan van buiten de eigen gemeente, kun je dat op voorhand niet afwijzen, vind ik.

Een paar voorbeelden:
In januari van dit jaar werd ik gevraagd om een doopdienst te leiden in Appelscha, vanwege acute ziekte van de predikant aldaar. Anders dan een reguliere gastbeurt, waar je in principe geen extra werk voor hebt, betekende dit een extra avond voor het doopgesprek.
Vanwege uitval van de collega in Eelde kreeg ik via de Protestantse Universiteit te Groningen het verzoek om de stagebegeleiding van één van de studenten over te nemen. Enrieke Damen is één keer mee geweest bij een voorbereidend gesprek voor een afscheidsdienst (die ze ook heeft bezocht). Daarnaast heb ik met haar een paar gesprekken gehad over stageopdrachten van haar en ben ik een keer bij een overleg met andere stagebegeleiders op de universiteit geweest.
Verder ben ik in de regio betrokken bij de kerkelijke cursus Theologie voor Gemeenteleden (TVG). Zowel in Assen als in Groningen verzorg ik daar een aantal lessen.
Vanuit de landelijke kerk ben ik gevraagd om mee te werken aan het herdenkingsjaar 500 Jaar Reformatie. Samen met collega Jan Fischer uit Emmen vormen wij het comité voor de provincie Drenthe, waarvoor de activiteiten in februari 2017 zijn gepland. Dat betekent nu alvast enkele keren overleg, in Assen, Emmen en Utrecht.
Op verzoek verzorgde ik in juni 2015 een lezing op de landelijke studiedag Theologie en Duurzaamheid, mede georganiseerd door Oikos.
Verder werkte ik mee aan de publicatie Predikant in praktijk, waarin 19 collega’s vertellen hoe zij te werk gaan bij het voorbereiden en maken van een preek.
In januari ben ik twee keer een dag in de EO-studio in Utrecht geweest voor opnamen van de Vermoedenvieringen die door EO/IKON op zondagavond worden uitgezonden op radio 5.
In mei was ik uitgenodigd door de persvoorlichter van de PKN om met een klein aantal collega’s uit het land (en uit de diverse delen van de kerk) mee te denken over een nieuwe publiekscampagne van de PKN. Daar heb ik graag aan meegedaan. Dagje Amsterdam van gemaakt…

Volledigheidshalve voeg ik ook nog aan toe dat ik soms gevraagd wordt artikelen te schrijven voor landelijke uitgaven, zoals liturgische handreikingen voor dank- en biddag, en een (nog te verschijnen) artikel voor het vakblad Handelingen.
Het schrijven voor mijn eigen website, naast blogs ook diverse boekrecensies (vaak voor de landelijke website NieuwWij) beschouw ik ook als deel van mijn predikantswerk.
Af en toe word ik uitgenodigd om een lezing te verzorgen voor de vrouwenvereniging Passage of voor de PCOB. Dat is natuurlijk niet strikt kerkenwerk, maar bij de avond voor de Passage in Vries over de Groene Kerk, zag ik toch veel bekenden…

Bovenstaande lijkt onevenredig veel, maar het gaat hier meestal om eenmalige activiteiten. Ik som ze op om jullie een beeld te geven. Ze illustreren het versnipperde karakter van het predikantswerk. Voor mijzelf echter geldt wel dat ik dit soort dingen graag doe, omdat ze stimulerend zijn en vaak weer nieuwe ideeën aanreiken.

In het kader van eigen studie / permanente educatie, kan ik nog vermelden dat ik:
op 1 en 15 juni 2015 heb meegedaan aan een postacademiale cursus Liberale Theologie opnieuw.  Op 29 september was ik bij de bijeenkomst van het Werkgezelschap Homiletiek aan de VU in Amsterdam. Vrijdag 13 november heb ik de studiemiddag rond Stefan Paas’ Vreemdelingen en priesters, aan de Theologische Universiteit te Kampen (vrijg.) bezocht. Op 25 januari deed ik mee met het mini-symposium Posttheïsme aan de Rijksuniversiteit Groningen. Daarnaast de nodige lectuur.

Ten slotte,

Voor wie het nog niet duidelijk is geworden, ik doe mijn werk in Vries en in de kerk met vreugde en voldoening. Ik ervaar het als een voorrecht om met zoveel betrokken en enthousiaste vrijwilligers te kunnen samenwerken. Het is fijn om te merken dat we het kerkelijk in Vries goed hebben en dat de (financiële) situatie van onze gemeente op orde is. Tegelijk verandert het kerkelijk en maatschappelijk landschap in snel tempo. Ik vind het belangrijk om daar alert op te blijven en op in te spelen. Dat betekent wat mij betreft versterking van Kerk in en voor het dorp-zijn. Daarnaast actief bezig gaan met regionale samenwerking. Op die manier blijven we ook in de nabije toekomst een gezonde gemeente, waar het Evangelie wordt gevierd en gedeeld. Want daar is uiteindelijk de kerk voor bedoeld. Niet om zichzelf in stand te houden of om dominees werk te verschaffen, maar om een zichtbaar teken van Gods koninkrijk van vrede en recht te zijn. Daar wil ik me graag, met jullie allen, dienstbaar aan blijven stellen…

Wat vraagt de Heer nog meer van ons
dan dat wij recht doen en trouw zijn
en wandelen op zijn weg?

Het is de Geest die ons beweegt
dat wij Gods wil doen en omzien
naar alles wat er leeft.
(Lied 992, strofe 1 en 4)

Ds. Bert Altena – mei 2016