Vrijheid verplicht

Het is altijd een indrukwekkend moment. De twee minuten stilte waarin we de gevallenen gedenken, zij die hun leven gaven voor onze vrijheid. Indrukwekkend, misschien dit jaar nog meer dan anders. Omdat het 75 jaar geleden is, een kroonjaar, maar ook omdat we in deze bijzondere tijden ervaren hoe belangrijk vrijheid is. Als je door een virus beperkt wordt in je bewegingsvrijheid, als mensen niet bij elkaar op bezoek kunnen, als je niet zomaar overal heen kunt gaan, dan voel je dat vrijheid een groot goed is.

Toespraak bij de 4 mei herdenking vanuit de stadskerk van Assen.

Nu is er een verschil tussen de huidige maatregelen, bedoeld voor ieders welzijn, en de vrijheidsberoving in oorlogstijden. We leveren vrijwillig een stukje van onze vrijheid in, om elkaar en ons zelf te beschermen. Onze minister president zei het zo: omdat ‘de vrijheid van de een niet ten koste mag gaan van de gezondheid van de ander’.

Hoe redelijk dit standpunt ook is, toch kun je met alle respect de vraag stellen of daarmee alles gezegd is ten aanzien van onze vrijheid. Als we vrijheid opvatten als iets dat begrensd wordt door de ander, als mijn vrijheid ophoudt waar die van de ander begint, dan is dat, dunkt mij, een te magere opvatting van vrijheid. Want mijn vrijheid wordt dan iets wat in concurrentie is met de vrijheid van de ander. Vrijheid wordt ‘mijn’ vrijheid, die bevochten moet worden op of afgegrensd moet worden tegen de ander.

Er is een eerbiedwaardige traditie, die het omkeert. Vrijheid begint niet bij mij zelf, maar bij de ander. De ander is niet mijn concurrent, hij of zij is mijn naaste, of beter nog: ik kan een naaste voor hem of haar worden. Daar begint mijn vrijheid.

Dat betekent: ik kan niet werkelijk vrij zijn, als een ander in onderdrukking moet leven. Zolang de wereld onverlost is, zijn wij het ook, zegt de Joodse traditie. Ik kan mijn vrijheid niet opeisen, als daarmee een ander in de knel komt. Maar mijn vrijheid is juist, dat ik vrij ben voor die ander.

Daarom is het vieren van vrijheid iets dat ons verplicht naar elkaar toe. Verplicht tot dankbaarheid, voor allen die vielen voor de vrijheid. Maar meer nog, opdat hun offer niet vergeefs is geweest, verplicht het ons de vrijheid voor onderdrukte mensen in de wereld van vandaag te dienen, in iedere situatie en op elke plaats, waar mensen onvrij zijn, onvrij in dwingende economische situaties, onvrij om hun mening te uiten, hun politieke voorkeur of hun geloof uit te dragen. Vrijheid vieren verplicht ons om ons in te zetten, voor wie vandaag de gevolgen van onvrijheid, van oorlog en terreur of seksueel geweld moeten dragen, de vluchtelingen aan de randen van ons continent en in onze eigen samenleving.

Het zijn misschien grote woorden, maar vrijheid is een groot goed, waar we nooit te klein van kunnen denken.
Dat we deze vrijheid voor elkaar en ieder ander, in onze eigen stad, wijk en buurt, mogen ervaren en gestalte geven, in vrijheid verbonden. Samen sterk.
U allen een goede Bevrijdingsdag 5 mei gewenst.