Leiderschap is een thema dat momenteel veel in de belangstelling staat. Godsdienstpsychologe Joke van Saane schreef een boek over geloofwaardig leiderschap. Enerzijds sluit ze aan bij de brede literatuur die er inmiddels is over leiderschap. Ze vertaalt deze naar de discussie over leiderschap in de context van een religieuze organisatie. Anderzijds wil ze niet-religieuze leiders laten zien hoe inzichten uit spirituele tradities bij kunnen dragen aan effectief en geloofwaardig leiderschap.
In haar boek krijgt de lezer een uitgebreid overzicht van de belangrijkste leiderschapsmodellen gepresenteerd. Veel aandacht is er voor specifieke kenmerken van leiders en hun benodigde vaardigheden. Daarnaast besteedt ze aandacht aan het profiel van de volgers en aan de structuur van de groep aan wie leiding dient te worden gegeven. Telkens gaat het om de samenhang tussen deze drie: 1) de persoon van de leider, 2) de volgers en 3) de structuur van de groep.
Voor leiders van religieuze groepen komt daar nog iets bij. De schrijfster wijdt er een heel hoofdstuk aan. Want de relatie tussen een leider en de volgers in een religieuze groep is anders, omdat aan de leider een bijzonder gezag wordt toegekend. Hij staat immers in verbinding met het transcendente. De religieuze leider is bovendien iemand die handelt vanuit een bepaalde roeping, door hem zelf zo beleefd of door anderen hem toegedicht. Het is bekend, en hier toont de schrijfster haar godsdienstpsychologische achtergrond, dat dit voor kortsluitingen en ontsporingen kan zorgen. Een sterk gevoel van roeping gaat dikwijls samen met een narcistische problematiek (p. 53 e.v.). Uiteindelijk wordt in dit hoofdstuk het profiel van geloofwaardig leiderschap geschetst, waarbij als persoonlijkheidskenmerken voor de leider woorden als emotionele stabiliteit, zelfvertrouwen, authenticiteit, flexibiliteit, altruïsme en verbeeldingskracht worden genoemd.
In het derde hoofdstuk wordt ingegaan op verschillende groepen in religieuze context. De structuur van een groep is anders, naar gelang het doel verschuift. Daarnaast maken religieuze groepen een ontwikkeling door. Denk bijvoorbeeld aan een kerkelijke gemeente, die ooit in een nieuwe wijk enthousiast van start ging, een periode van consolidatie bereikt, waarin gewoontes zijn gegroeid en worden gekoesterd, vervolgens een fase ingaat van neergang en leegloop en wellicht in een proces terecht komt waarin de gemeente wordt gesloten. Elk van deze fasen vraagt een andere benadering. Het repertoire van de leider dient daarop te worden afgestemd.
In het laatste hoofdstuk probeert de schrijfster de belofte waar te maken om inspirerend leiderschap aantrekkelijk te maken voor leiders in niet-religieuze organisaties. Ze gebruikt daarvoor het begrip spiritualiteit, maar geeft zelf ook al aan dat het niet gemakkelijk is dat scherp te omschrijven. Spiritualiteit heeft te maken met een bepaalde levensbeschouwing, waarin het proces belangrijker is dan het product en waarbij het zoekende karakter wordt benadrukt (p. 128). Het begrip sluit aan bij eerder ontworpen concepten als Dienend Leiderschap en het tegenwoordig zo populaire Mindfulness. De indruk is dat de theorievorming hier nog in de kinderschoenen staat. Intuïtief wordt het belang van spiritualiteit in organisaties gevoeld, maar hoe dat in de praktijk van het leiderschap uitgewerkt dient te worden, blijft wat in het vage.
Al met al een boek dat in beknopt bestek een veelheid aan informatie, modellen en lijsten biedt, waar iedereen die in organisaties verantwoordelijkheid draagt zijn voordeel mee kan doen. Via een speciale website (www.geloofwaardigleiderschap.nl) kun je bovendien je eigen leiderschapskwaliteiten testen.
Joke van Saane, Geloofwaardig leiderschap, Meinema Zoetermeer, 168 pag., isbn 9789021143309, €18,50
No Comments