Toen ik thuiskwam had ik opeens de indruk dat onze hond mij anders aankeek dan normaal. Omdat mijn vrouw nog op haar werk was, kon ik mijn verhaal van de dag alleen aan de hond kwijt. Ze luisterde aandachtig, met haar kopje een beetje scheef. Maar een echt gesprek werd het toch niet. De non-verbale tekens die ze mij teruggaf, bleken vooral betrekking te hebben op de wens om, na een lange dag alleen thuis, door mij naar buiten meegenomen te worden zodat ze daar haar blaas kon legen. Tenminste, dat meende ik te begrijpen.
Ik was gisteren naar een studiedag Leven dat leven wil, aan de Universiteit Utrecht.
In de ochtend kregen we vier lezingen over de filosofie van dier en mens, en na de lunch drie lezingen onder het kopje theologie van dier en mens. Van zowel de filosofen als de theologen leerden we dat het dier heel lang stiefmoederlijk bedeeld is geweest. De mens met zijn ratio stond centraal. Dieren waren het filosoferen niet waard. En in het geloof werd de mens als kroon van de schepping gezien, boven de dieren die aan hem zijn onderworpen.
Dat is nu rap aan het veranderen, schijnt. Eén filosofe had onderzoek gedaan naar de taal van dieren. Sommige soorten – de prairiehond (een soort marmot) werd als voorbeeld genomen – hebben een heuse taal, met bijvoeglijke naamwoorden, en een ontwikkelde grammatica. Er werd niet bij verteld of ze ook de irrealis kennen – vergeten te vragen. Ze sprak consequent over ‘mensen en andere dieren’, om ons maar in te wrijven dat we niet anders zijn, laat staan meer, dan de prairiehond. Ook in de theologie dringt het besef door dat we als mens leven moeten met de dieren en niet langer ten koste van.
De titel van de studiedag is ontleend aan de bekende uitspraak van Albert Schweitzer (ik ben leven dat leven wil te midden van leven dat leven wil). Het sluit mooi aan bij de studie die ik in de afgelopen periode naar Schweitzer heb verricht. De avond daarvoor was ik nog in Emmen om zelf een inleiding op het werk van Schweitzer te geven voor gemeenteleden en deelnemers van onze aanstaande reis naar de Elzas.
Eén van de sprekers was Rick Benjamins. Twintig jaar geleden waren we collega’s in Maas en Waal. Inmiddels is hij al vele jaren werkzaam aan de Protestantse Theologische Universiteit. Hij ging als enige rechtstreeks in op het denken van Albert Schweitzer. Zoals altijd, lucide en scherp.
Ik vond het aardig om te merken dat de preek van Schweitzer, die ik in Emmen had besproken, eigenlijk alle belangrijke thema’s bevat die in de lezing van Rick weer naar voren kwamen: Eerbied voor het leven, is een notie die in de natuur ontbreekt, volgens Schweitzer. De mens is de enige die daar weet van heeft. Dat schept verplichtingen, ook al word je soms moedeloos om te strijden tegen het leed. Echter, iedere daad om het leed van welk schepsel dan ook te verlichten, is op zichzelf waardevol.
Dat heb ik allemaal maar niet aan mijn hond verteld. Die begrijpt dat zo wel…
No Comments