Overdenking

hef uw hart niet al te hoog (hemelvaart)

We vieren vandaag het kerkelijk hoogfeest van Christus’ hemelvaart.
Aan de manier waarop de evangelist Lucas het gebeuren vertelt, kun je weinig feestelijks opmerken. In een paar sobere zinnen is het gedaan: Jezus zegent de leerlingen. Terwijl hij hen zegent wordt hij opgenomen in de hemel. De leerlingen brengen hem hulde en keren in vreugde terug naar Jeruzalem waar de lofzang in de tempel wordt voortgezet.
Dit bericht heeft alles van een latere stilering. Het kerkelijke karakter van het feest van hemelvaart bepaalt de vormgeving van deze verzen.

Wat is dat, hemelvaart, en waarom vieren wij dat in de kerk als een aparte feestdag, door de week nog wel? Ik zal daar straks op ingaan, maar eerst wil ik meteen al duidelijk maken, dat de waarde van hemelvaart volgens mij is, dat wij vieren dat wij op aarde zijn, en dat Jezus in de hemel is, én dat die beide dingen bij elkaar horen.

God is in de hemel en jij, mens, bent op aarde. Dat staat al zo bij de oude Prediker. Een wijze tekst. Maar daar staat dan in één adem bij: God is in de hemel en jij bent op aarde, dus moet je spaarzaam zijn met je woorden (Pred. 5:1). Dat is niet alleen bedoeld voor de dominees, dacht ik, maar het kan geen kwaad om je woorden te letten….

Hemelvaart is een kerkelijke hoogtijdag. Het is het einde van de veertigdagentijd. Nee, niet de bekende veertig dagen voor Pasen, maar de veertig dagen na Pasen.
Veertig dagen is de Opgestane Heer verschenen aan zijn leerlingen – en alleen aan hen – en heeft hij met hen gesproken over hun opdracht. Dat staat beschreven in het vervolg op het Lucasevangelie, aan het begin van het boek Handelingen. De bijbels-symbolische periode van veertig dagen na Pasen is nu voorbij. Voor hun ogen wordt hij opgenomen in een wolk – het bijbelse symbool voor Gods onzichtbare werkelijkheid. En straks, op de vijftigste dag, na zeven weken van zeven dagen, wordt het Pinksteren.  De kerkelijke kalender zit vol symboliek.
Ik hoef u niet te catechetiseren, maar het is nog maar eens onderstreept hoe belangrijk die symbolische en liturgische achtergrond is. Samen vormen ze het kerkelijk kader van de grote heilsfeiten of Christusfeesten. Hemelvaart staat in relatie met Pasen aan de ene kant en Pinksteren aan de andere. We vieren het heil zoals we dat belichaamd zien in de levensweg van Jezus, die geboren is uit de maagd Maria, die geleden heeft onder Pontius Pilatus, is gekruisigd, gestorven en begraven, die op de derde dag is opgestaan van de doden, opgevaren naar de hemel, waar hij zit aan de rechterhand van God de almachtige Vader.

Hemelvaart is een van de schakels in de ketting van der Christusfeesten. Daarom kunnen we dat niet missen, hoewel het de meeste mensen het minst aanspreekt. Hooguit een dag om te dauwtrappen, niet om naar de kerk te gaan. Je kunt ook beide doen…
We kunnen het hemelvaartsfeest niet missen. Als er een christelijke feestdag ingeruild zou moeten worden om ruimte te geven aan een nationale vrije dag bijv. op het Suikerfeest – waarom niet – dan 2e Pinksterdag of desnoods 2e kerstdag. Die dagen heeft de kerk niet nodig, maar Hemelvaart wel.

Goed, dat is allemaal nog uiterlijkheid. Wat is het gelovige belang van hemelvaart? Waarom aparte aandacht voor het feit dat Jezus onze aardse werkelijkheid achter zich heeft gelaten?

Het antwoord is, om ons dus des te meer te bepalen bij onze taak hier op aarde.
Het belang van hemelvaart is niet dat wij worden ingelicht over allerlei hemelse zaken. Dat gaat ons letterlijk en figuurlijk boven de pet. ‘Wat staan jullie daar naar de hemel te staren’, krijgen de leerlingen in het verhaal van Handelingen te horen, als ze met een stijve nek omhoog blijven kijken.
Het belang van hemelvaart is dat wij, de leerlingen, de gemeenschap van de kerk, worden gewezen op onze taak en opdracht hier op aarde. Die opdracht is om te getuigen.

Aan het slot van het evangelie blijft dat steken in de lofprijzing. Dat is als het ware de eerste stap. In het bericht van Handelingen is het al nader omschreven, als de opdracht luidt “om van mij te getuigen in Jeruzalem, in Judea en Samaria en in de wijde wereld” – het evangelie trekt steeds wijdere kringen.
Om dat nader te bepalen hebben we ook nog enkele verzen uit een brief van Paulus gelezen, over de verkondiging die ons is toevertrouwd.
“Wat ons drijft (let op dat woord) is de liefde van Christus”.  Hij die voor ons gestorven is. Wie zich aan hem verbindt, één met Christus is, is een nieuwe schepping, zegt Paulus. “Het oude is voorbij, het nieuwe is gekomen. Dit alles is het werk van God. Hij heeft ons door Christus met zich verzoend en ons de verkondiging daarvan toevertrouwd” (2 Kor. 5: 17-18).

Hemelvaart is, dat Jezus ons niet alleen de opdracht geeft om zijn testament te bewaren, maar vooral ook dat hij ons de ruimte geeft. Hij vertrouwt ons de verkondiging toe, en verkondiging, dat weet u, is altijd meer dan woorden. Verkondig het evangelie, desnoods met woorden, zei Franciscus van Assisi al – je kunt dat niet genoeg herhalen…

7766_4e24bWij leven de liefde van Christus.
Wij dragen de liefde van Christus uit, zijn levensgave, zijn verzoenend sterven – verzoenend, niet omdat daarmee een gekwetste god wordt gekalmeerd, maar om de band die zo wordt hersteld tussen god en mens, tussen hemel en aarde. Liefde overwint alles. Liefde overbrugt onze kloven van haat, van zonde, het mechanisme van kwaad tot erger wordt erdoor gestopt en omgedraaid. Dat is het verzoenend lijden en sterven. Of, met de woorden van Paulus, dat is: een nieuwe schepping, een nieuw begin. Gods creativiteit kent geen grenzen.
En ik, ik mag daar in delen.
Ja, nog sterker, ik krijg het toevertrouwd om dat te verkondigen, om dat uit te dragen, om dat voor te leven en uit te leven. Doet dit tot mijn gedachtenis…

Hemelvaart betekent: God is in de hemel, maar wij zijn op aarde; wij leven hier en nu, en op deze aarde, op de plaats ons toegewezen – en nergens anders dan hier en daar – zijn wij geroepen om de boodschap van vreugde verder te brengen en uit te dragen. Het wel en wee van de plaats waar wij wonen gaat ons principieel ter harte. Daarom is de kerk altijd een openbare gelegenheid en viert ze als het ware met de ramen en de deuren open. De kerk wordt niet getypeerd door haar muren, maar door haar deuren.
Want de kerk is naar buiten gericht, zoals het evangelie op de wereld is georiënteerd. Zo wil Jezus het zelf: in Jeruzalem, in Judea en Samaria, tot aan de uiteinden der aarde.

Een kerk die samen schuilt, die samenklit; een kerk die zich naar binnen richt, gaat daarom mank. En wie mank gaat, komt maar moeilijk in beweging. Een kerk die teveel naar boven kijkt, in hemelse sferen verblijft, gaat zweven, en dan ben je richtingloos.

“Houd dan de hemel in het oog / maar hef uw hart niet al te hoog /
op aarde hier, op aarde thans / ziet gij een bovenaardse glans”,
zongen we in ons morgenlied (215).

Hemelvaart bindt ons aan de aarde, hoe paradoxaal dat dus ook klinkt.

Ik wil eindigen met een verhaal van de Deense filosoof Sören Kierkegaard.
Het heet Wilde Ganzen en het verhaal heeft de naam gegeven aan de gelijknamige hulpactie van de IKON en u hoort wel waarom …

Er waren eens een paar wilde ganzen. Bij het begin van de trek, in het najaar, bemerkten zij een koppel tamme ganzen. Zij begonnen deze zo aardig te vinden dat zij het zonde vonden om zomaar weg te vliegen; zij hoopten dat zij hen zover konden krijgen dat ze met hen mee zouden vliegen als de trek zou beginnen. Daarom lieten zij zich geheel met hen in en trachten hen ertoe over te halen om hoger te gaan vliegen, telkens een beetje hoger, zodat zij althans een kans hadden om de trekvlucht uit te houden, – verlost van dat jammerlijke middelmatige leven dat zij als respectabele tamme ganzen rondwaggelend op aarde doorbrachten.

In het begin vonden de tamme ganzen deze situatie erg amusant en ze hielden van de wilde ganzen. Maar het duurde niet lang of ze werden hen moe, slingerden hen allerlei grofheden naar het hoofd en beschouwden hen als fantasierijke dwazen, als wereldvreemde wezens zonder enige levenservaring of wijsheid.
Maar ach, de wilde ganzen hadden zich toen al zoveel met de tamme ingelaten dat deze macht over hen hadden gekregen, zodat zij geleidelijk in hun woorden gingen geloven. En zo liep het er op uit dat de wilde ganzen zelf tamme werden.

En dan eindigt Kierkegaard zijn verhaal met:

In ‘s hemelsnaam, mens, pas op voor één ding: zo gauw je bemerkt dat tamme ganzen macht over je krijgen, maak dan dat je weg komt, méé met de trek, opdat het er niet op uitloopt dat je als een tamme gans gelukzalig blijft doorwaggelen in laag-bij-de-grondse jammerlijkheid.

Ik zou dus zeggen: beste mensen: vlieg op!

AMEN

Previous Post Next Post

1 Comment

  • Reply Caroline Verschure-Vas Nunes 30/05/2016 at 12:38

    Wat een mooie preek! Ik begreep eigenlijk niet waarom Hemelvaart een Feestdag is.
    Fijn voor Jezus om na alles wat hij voor ons gedaan heeft weer bij zijn vader te zijn, maar voor ons mensen hier op aarde? Dank u voor uw uitleg, en ja ik ben het met u eens: de kerk moet niet navelstaren maar de deuren wijd openhouden.

  • Leave a Reply