Blog

grensgeval

Afgelopen vrijdagavond sprak Paul Scheffer in Assen over ‘De vrijheid van de grens’. Het is tevens de titel van het essay dat hij voor de Maand van de Filosofie heeft geschreven. Helaas ging zijn lezing meer over politiek – zijn pleidooi om de Europese buitengrenzen beter te bewaken –  dan over filosofie. Want wat is dat eigenlijk, een grens, als je er wat langer over nadenkt?

Michel de Montaigne, filosoof en essayist uit de 16e eeuw, verbaasde zich al over de willekeurigheid van menselijke grenzen. Als iemand een medemens vermoordt wordt hij een misdadiger genoemd, maar als hij hetzelfde doet aan de overkant van de rivier (lees: in het gebied van de vijand) dan wordt hij als oorlogsheld geprezen.
Dat grenzen willekeurig en vaak kunstmatig zijn, leert een snelle blik op de wereldkaart. Tegelijkertijd is het onvermijdelijk dat mensen zich afgrenzen van elkaar. Dat houdt niet op bij onze staatsgrenzen. Hoe dichter we bij elkaar wonen, hoe groter de noodzaak om je tegen elkaar af te zetten. Noordelingen vs. Randstedelingen bijv., het kwam ook in de lezing van Scheffer voorbij. Alles met een glimlach, dat dan weer wel.

In Vries zeggen ze tegen mij dat Tynaarlo ‘een heel ander dorp is’. ‘Maar dat is nog niks vergeleken met Zuidlaren’, wordt er aan toegevoegd, ‘want dat is altijd al apart is geweest’… We hebben het nodig ons te onderscheiden van de ander. Maar tegelijk geldt dat we bij alle verschillen vooral op elkaar lijken, in ons menselijk verlangen naar geluk, gezondheid en vrede. Niemand kan hier op aarde zomaar een grens trekken en eigendomsrechten laten gelden. We zijn allemaal ‘vreemdelingen en bijwoners’, om het met een bijbelse uitdrukking te zeggen. We moeten het met elkaar zien te rooien, in de wijde wereld en in ons eigen land (en dorp). IMG_20160422_202822

In de politiek moeten die beide inzichten samengehouden worden.
Helaas slaat momenteel de balans door naar de ene kant. Breed heerst de angst voor de ander, lees: de vluchteling, de migrant, de moslim enz. Nationalisme, cultuurchauvinisme en enghartigheid nemen toe. Scheffer heeft misschien nog wel een genuanceerd verhaal, al parasiteert hij op dergelijke angstgevoelens naar mijn mening (en die van anderen, zie ook hier), afgezien van de vraag of zijn pleidooi voor sterke Europese buitengrenzen wel strookt met de feiten.

Een grens is vooral iets dat uitdaagt om overschreden te worden. Is onze menselijke geschiedenis daar niet ooit mee begonnen? Je leert jezelf pas kennen, in de ontmoeting met de ander.

Previous Post Next Post

No Comments

Leave a Reply