Fokke Obbema, De zin van het leven

In 2017 wordt Volkskrant journalist Fokke Obbema thuis getroffen door een hartstilstand. Hij heeft geluk, want hij behoort tot de 10% die het overleeft zonder fysieke beschadigingen. Maar in zijn ziel is er wel iets onherstelbaar beschadigd. Het gevoel van een vanzelfsprekende controle over zijn bestaan is hij voorgoed verloren. In de plaats daarvan komt een besef van sterfelijkheid. De dood wordt in de periode van herstel en verwerking een belangrijke metgezel. In die zin dat hij zich met nieuwe energie stort op de vraag naar betekenis en zin van het leven. “Juist onze eindigheid verschaft ons inzicht in wat belangrijk is en waar onze prioriteiten liggen. De dood kan ons helpen onze kijk op het leven te scherpen”, schrijft hij in de inleiding op zijn boek (p. 22). Dat boek bevat de tekst van 40 interviews die tussen september 2018 en juli 2019 in de Volkskrant zijn verschenen en die veel reacties bij lezers hebben opgeroepen.

Obbema vraagt zijn gesprekspartners uit allerlei hoeken van de samenleving naar de zin van het leven. In het begin tamelijk obsessief op zoek naar antwoorden, maar gaandeweg meer open en belangstellend naar inzichten die geen definitief antwoord zijn, maar te denken geven. Het levert een bonte staalkaart op van levenswijsheden en inkijkjes in soms opmerkelijke levenservaringen.
Het is meer dan symbolisch dat alle geïnterviewden geportretteerd worden met gesloten ogen. Niemand heeft het definitieve antwoord. Misschien geldt bij deze oervraag bij uitstek wel dat de vraag stellen tegelijk het antwoord is.
Paul van der Velde, hoogleraar Aziatische religies, en de laatst geïnterviewde, haalt een mooie anekdote aan: “Toen God de aarde schiep en aan de mens al het moois liet zien wat hij had bedacht, vroeg de mens hem: “Maar wat voor zin heeft dat?” Waarop God antwoordt: “Zin, moet dat dan?” De mens: “Jazeker.” Waarna God zegt: “Mooi, dan mag jij dat gaan uitzoeken” (p. 338).

Obbema constateert in terugblik dat er twee groepen te onderscheiden zijn: mensen die al hun hele leven bezig zijn met de vraag naar de essentie van het bestaan en anderen die daar min of meer hardhandig door het leven zelf op gedrukt zijn, zoals dat bij hem zelf het geval is.

Van veertig levenswijsheden is geen grote gemene deler te maken. Toch probeert Obbema aan het eind van zijn boek een aantal inzichten uit de gesprekken te destilleren. Kwetsbaarheid toelaten, verbinding aangaan (met mensen, de natuur), de beperking van de wetenschappelijke blik erkennen en in het spoor daarvan een nieuwe waardering voor de wijsheid van religieuze tradities, zijn een paar vruchten van zijn zoektocht. Hij is onder de indruk van de veerkracht van mensen die een groot verlies hebben meegemaakt. Mensen blijken telkens onverbeterlijke zinzoekers die op een of andere manier betekenis willen geven aan hun bestaan.

Een mooie bundeling van stuk voor stuk interessante gesprekken. Dat komt niet alleen door de gesprekspartners, maar vooral dunkt me, omdat deze gesprekken gaan over de dingen die er werkelijk toe doen. Verfrissend met hoeveel onbevangenheid en nieuwsgierigheid Obbema zijn vragen blijft stellen. Je voelt de persoonlijke urgentie er achter.
Met elkaar praten over de essentie van ons bestaan, dat zouden we meer moeten doen.

Fokke Obbema, De zin van het leven. Gesprekken over de essentie van ons bestaan, Atlas Contact Amsterdam 2019, 368 pag., 22,99