Van Bonifatius (de patroonheilige van onze kerk) zijn diverse preken bewaard gebleven. Die preken, 13 eeuwen oud, zijn niet zo heel spannend. Dat heeft niks met ouderdom te maken. Meer met stijl. Bonifatius legt in zijn preken vooral veel uit, de belangrijkste beginselen van het christelijk geloof. Voor zijn publiek is het christelijk geloof nieuw. Er moet dus veel verduidelijkt worden, over de christelijke leer, over de liturgie, over de structuur van de kerk. Zijn preken zijn daarom vooral catechetisch.
Vandaag zijn we bij elkaar omdat de kerk het feest van Christus’ hemelvaart viert. Bij Hemelvaart ben je geneigd het op een vergelijkbare manier als Bonifatius te doen, vooral veel uitleggen. Want van de christelijke feesten is dit wel het ondergeschoven kindje. We vinden het verhaal van de hemelvaart al lang niet spannend meer, zo we dat ooit al hebben gevonden. We zijn er op zijn best wat verlegen mee, en er zullen ook mensen zijn die zeggen, dat geloof ik wel. Daarom de neiging om het allemaal nog maar weer eens uit te gaan leggen, hoe hemelvaart, veertig dagen na Pasen, te maken heeft met de opstanding, en hoe het een schakel is tussen Pasen en Pinksteren, vijftig dagen later. Om te benadrukken dat de hemelvaart, hoe je je dat ook voor wilt stellen, een belangrijke geloofswaarheid uitdrukt. De Opgestane Heer, opgevaren ten hemel, zittende ter rechterhand Gods – de ereplaats – vanwaar hij komen zal om te oordelen, de levenden en de doden.
Dat is allemaal waar, en tegelijkertijd vergis ik me niet, als ik veronderstel dat de meesten van ons dat ook met een vriendelijk schouderophalen willen aanhoren. Het zal wel..? Of ben ik nu te onverschillig?
Ik hoop het, want ondanks al die gerechtvaardigde twijfels rond Hemelvaart, is wat we hier vieren en geloven te belangrijk om niet in ere te houden.
Hemelvaart is er de uitdrukking van dat God belang stelt in onze aarde, zijn schepping en in zijn mensen. Hemelvaart benadrukt het belang van ons aardse leven en onze aardse strijd.
Hemel en aarde zijn in de bijbel aan elkaar gekoppeld, niet los van elkaar, maar op elkaar betrokken. De werkelijkheid van God (de hemel) en de dagelijkse werkelijkheid van ons bestaan (de aarde) horen onlosmakelijk bij elkaar. Dat we bij het een naar boven wijzen (of kijken, zoals de leerlingen) en bij het andere naar beneden, dat is de macht der gewoonte. Maar het zit natuurlijk overal om ons heen en in ons zelf. De beide dimensies van wat we het goddelijke en het menselijke noemen, onlosmakelijk met elkaar verweven.
Gelovig leven is rekening houden met die beide dimensies. Het goddelijke in je zelf en in de wereld aandacht geven, voeden, zonder het menselijke te veronachtzamen. Nee, juist door het ene te doen het andere stimuleren. En het feest van Hemelvaart kan daarbij helpen.
Want Hemelvaart is meer dan een noodzakelijke episode in het levensverhaal van Jezus. Nu hij is opgestaan, kan hij niet eeuwig op aarde bij zijn vrienden blijven, hij moet terug naar waar hij vandaan komt, naar God, naar de hemel hoe dan ook… Dat is de oppervlakkige kant van het verhaal, als je het als een soort historie (of: heilshistorie) leest. Maar de geestelijke of spirituele kant wil zoveel zeggen dat de Opgestane, de Levende, met ons verbonden blijft.
Wat wij in Hem bezaten,
is altijd om ons heen
als zonlicht om de bloemen
een moeder om haar kind
teveel om op te noemen
zijn wij door Hem bemind.
God blijft op ons gericht. Zijn liefde kent geen einde. Jezus is daar in zijn hemel voor ons, Hij bidt voor ons, Hij zendt zijn Geest, Gods eeuwige liefde, zichtbaar geworden in zijn leven, sterven en opstaan, blijft mensen inspireren, door alle tijden heen. Hemelvaart is de voortzetting van Gods liefdewerk met andere middelen.
Hemelvaart is niet: Jezus’ geschiedenis is aan zijn einde gekomen. Verleden tijd. Het betekent juist dat het doorgaat. Hij leeft daar, als de opgestane, Hij zit aan de rechterhand van God – beeldspraak om uit te drukken dat de Opgestane heerst; zijn liefde overwint, en vandaar zal Hij terugkomen om te oordelen, waarbij opnieuw de liefde de maatstaf is. Alles wat die toets kan doorstaan, mag blijven. Al het andere is gedoemd te verdwijnen.
Merkt u het ook, dat we toch weer aan het uitleggen zijn?
Kennelijk kan het niet goed zonder. Maar het zou zo jammer zijn als het daarbij bleef. Een uitleg heeft nog iets uitwendigs, terwijl het geloof vooral gevoed wordt als het een innerlijke ervaring is.
Laten we daarom nog eens naar het verhaal kijken zoals dat in Handelingen wordt verteld om op het spoor te komen van die innerlijke ervaring.
Dan is het altijd goed om te letten op de leerlingen – want zij zijn in het evangelie beeld en zinnebeeld van de kerk. Drie dingen uit het verhaal wil ik naar voren halen:
– Ze krijgen allereerst opdracht om in Jeruzalem te blijven en te wachten op de vervulling van de belofte (dat is de doop door de heilige Geest).
– Ze stellen vervolgens vragen aan Jezus over het herstel van het koningschap over Israël, waaruit vooral hun onbegrip blijkt.
– Ze worden tenslotte gemaand om hun blik niet te lang naar de hemel gericht te houden, omdat er kennelijk een taak op aarde wacht – ‘wat staan jullie naar de hemel te kijken?’ –
Met een beetje fantasie zou je deze drie aspecten van het verhaal kunnen gebruiken als vingerwijzingen om de Hemelvaart op een diepere manier te begrijpen.
– In de opdracht om te wachten en om open te staan voor de belofte dat de Geest zal komen, beluister ik dan de oproep om vasthoudend te zijn, om zo in de wereld en in het leven te staan, dat je je verwachting levend houdt, dat je je niet laat ontmoedigen door alles wat het geloof in de liefde tegenspreekt. Wachten en openstaan voor de belofte is ook, altijd blijven geloven dat het anders kan en dat er ruimte komt. Open staan voor de inspiratie – de heilige Geest – die onverwachte wegen wijst, die je op een verrassende manier tegemoet kan komen, in mensen, in gebeurtenissen, in het onverwachte dat zomaar op je pad kan komen.
Hemelvaart is het geloof dat de hemelse God op onze aardse werkelijkheid betrokken blijft, en de waarheid daarvan blijkt in mensen die open blijven staan.
– Als de leerlingen in het verhaal dan komen met hun vragen, zegt mij dat zoveel als dat wij natuurlijk ook onze vragen hebben, vragen over de toekomst, over tijd en ogenblik (vers 7) – maar de toekomst is altijd ongewis. Wie kent de dag van morgen?
Jezus wijst alle speculaties af, dat is ook alle onzekerheid en alle ongerustheid. God zelf zal er in voorzien. Hij belooft de leerlingen dat ze ‘kracht’ zullen ontvangen en van hem zullen getuigen, wereldwijd (vers 8).
Hemelvaart is het vertrouwen dat onze tijd in Gods tijd is geborgen en dat wij de kracht hebben gekregen om daarvan te getuigen, iedere van God gegeven dag opnieuw.
– Als ze tenslotte aangesproken worden door twee mannen in witte gewaden (engelen) als ze Jezus hebben zien verdwijnen in een wolk (teken van Gods onzichtbaarheid), wat staan jullie daar omhoog te kijken? dan klinkt dat haast hetzelfde als wanneer op Paasmorgen tegen de vrouwen bij het graf wordt gezegd: wat zoeken jullie de levende bij de doden?
Onze blikrichting wordt omgekeerd, bekeerd. Van de hemel naar de aarde. Van de ijdele speculatie naar geloven in de praktijk.
Eerder in het evangelie, bij de zogenaamde verheerlijking op de berg, waarin het hemelse stralende witte licht er was om Jezus, met Mozes en Elia, was er ook zo’n wolk en liep het er ook op uit, dat Jezus met zijn leerlingen de berg af moest, terug het gewone leven in. Verhalen die op elkaar rijmen.
‘Wat staan jullie naar de hemel te kijken’ – Alsof ze zeggen: Geloof ons, daarboven is het niet.. Er is een mooi morgenlied (215) waar de volgende regels in voorkomen, die me altijd aanspreken:
“Houd dan de hemel in het oog,
maar hef uw hart niet al te hoog;
op aarde hier, op aarde thans
ziet gij een bovenaardse glans”.
Als je iets uit wilt leggen, dan kun je vaak beter terecht bij een lied, bij de poëzie beter dan bij de theorie.
Hemelvaart is misschien wel vooral dit, dat alles van ons aardse leven en ons aardse bestaan, in het geloof een bovenaardse glans krijgt.
Het haalt de platheid er van af. Er gaat een goddelijk licht over onze werkelijkheid. Dat is geen valse romantiek maar gelovige realiteit. De werkelijkheid van dit leven, met al zijn tekortkomingen, met het lelijke geweld, met de vernietigende terreur; de werkelijkheid van de bittere dood en het stomme ongeluk, de werkelijkheid van onze halfhartigheden, onze zonden klein of groot, de werkelijkheid van het zinloze lijden, van menselijke eenzaamheid en wanhoop – over die werkelijkheid gaat een glans, als Gods liefde daar op een of andere manier zichtbaar gemaakt wordt, als er mensen zijn die blijven geloven, blijven hopen, blijven wachten en de belofte van nieuwe inspiratie en nieuwe kracht open houden.
AMEN
No Comments