Boeken

André Droogers, Speltherapie voor verward Nederland

De pepernoten liggen al geruime tijd in de winkel. Binnenkort gaat de jaarlijkse Zwarte Pietendiscussie van start. Met de recente rechtszaak tegen de blokkeerfriezen – de uitspraak wordt binnenkort verwacht – is het seizoen weer geopend. Misschien dat de rechter de strijdende partijen kan adviseren eerst eens met het boekje van André Droogers aan de gang te gaan. Droogers stelt namelijk voor om de speltherapie in te zetten bij mensen die niet goed raad weten met de nieuwe diversiteit in ons land: benader de verschillen als varianten om mee te spelen, is zijn voorstel.

Als antropoloog heeft Droogers veel geleerd van de speltherapie. Een methode uit zijn vakgebied om het menselijk samenleven in beeld te krijgen. Mensen zijn betekenisgevers. Door betekenisverlening maken we duidelijk wat we belangrijk vinden en waar we onze identiteit zoeken. In het verleden kregen we betekenissen aangereikt van belangrijke instituties zoals de kerk of een politieke ideologie. Maar die instituties hebben hun macht verloren. Nu komt het steeds meer op het individu aan om zelf betekenis aan het leven te geven. We leven daardoor in een voortdurende verwarring over wie we zijn, over onze identiteit, in een samenleving die in een hoog tempo verandert door nieuwkomers en door de onzekere ontwikkelingen in de wereld, analyseert Droogers. De onzekerheid die het aan zichzelf overgelaten individu ervaart, zorgt dat er veel spanning op komt te staan. Om die spanning eraf te halen, beveelt hij de speltherapie aan.
Droogers: “Ik denk dat het inzicht dat mensen het vermogen tot speelse betekenistoekenning gemeenschappelijk hebben heilzaam kan zijn in tijden van verwarring rond diversiteit en identiteit. Men kan spelen met de gedachte dat de ander, ook al verdedigt die heel andere standpunten, als betekenisgever zeer herkenbaar is. In de beweegredenen van de ander valt iets te herkennen. Dan is het meteen iets gemakkelijker om te communiceren over wat scheidt, én over wat verbindt. Men kan zich inleven in het spel van betekenistoekenning dat de ander speelt” (p. 25).

In het vlot geschreven boekje gaat Droogers op een luchtige toon de nationale verwarring te lijf. Hij verwijst daarbij naar zijn eigen particuliere Marmeladegenootschap, een clubje van drie heren die jaarlijks hun zelfgemaakte jam van sinaasappelschilletjes proeven en kritisch bespreken tijdens een gezamenlijke maaltijd met hun partners. Wat in dit gezelschap lukt – gezellig samenzijn met oprechte belangstelling voor elkaar en waardering voor ieders eigen recepten, zou toch ook samenlevingbreed moeten lukken?

Het is een aanstekelijke gedachte – speels, maar ook wat naïef. Nederland als samenleving is toch echt wel wat ingewikkelder te organiseren dan een gezamenlijke jamproeverij in een huiskamer te Driebergen.
De vraag naar een breed gedeelde nationale identiteit is meer dan een kwestie van (sinaasappel)smaak. Bij Droogers krijg je de indruk, ook al eerder in zijn Kieswijzer Levensbeschouwing, dat identiteit een optie is, die met hetzelfde gemak ingeruild kan worden voor een andere.

In zijn boekje presenteert hij een aantal gereedschapstukken uit de speldoos van de speltherapie: het onderscheid tussen middelmacht en doelmacht; tussen structuuridentiteit en procesidentiteit, en tussen mechanistisch en organisch denken en wijst hij op het belang van schemarepertoires. Allemaal speelgoed om inzichtelijk te krijgen hoe het spel van samenleven in verwarrende tijden precies werkt.

Net als je denkt, wat betekent dat nu concreet, komt hij in zijn laatste hoofdstuk met een voorstel voor een werkbare praktijk, aan de hand van de drieslag: uitgangspositie, analyse en beleid. Helaas blijft dat bij algemeenheden: “Zoals het uitgangspunt de diversiteit van de gesprekspartners weerspiegelt, zo doen ook de fasen van analyse en beleid dat. Eigenlijk zet ieder de eigen creativiteit in, ten dienste van zichzelf en elkaar. Met kennis van elkaars schemarepertoires en waardepatronen moet het mogelijk zijn voldoende verstandhouding te creëren, en niet alleen verstandelijk en afstandelijk. Ieders initiatieven tot identiteitspolitiek, al dan niet emanciperend, kan men expliciet maken. Al doende kan vanuit de nieuwe diversiteit ook een gevoel van nationale identiteit ontstaan, een grootste gemene deler, herkenbaar voor iedereen” (pp. 111-112).

Droogers’ sympathieke boekje ademt het optimisme van hen die geloven in de kracht van het argument en het democratisch debat. De speltherapie die Droogers verward Nederland aanbeveelt, veronderstelt dat je het uitgangspunt van de redelijkheid omarmt. Maar wie dat doet, heeft de speltherapie niet echt meer nodig.

André Droogers, Speltherapie voor verward Nederland. Omgaan met nationaliteit en diversiteit, Amsterdam University Press Amsterdam 2018, 126 pag., €9,99, ISBN: 9789463723213

 

Previous Post Next Post

No Comments

Leave a Reply